Voor het eerst vermeld in 1162. De oorspronkelijk romaanse zaalkerk werd tweemaal vergroot met een vroeggotisch gedeelte uit de 15de eeuw. In 1897 werd de bouwvallige kerk gesloopt en in neogotische stijl heropgebouwd naar ontwerp van architect Jules Goethals; ze werd gewijd in 1898. De noordelijke transeptarm werd bewaard en hersteld. Centraal gelegen op het Stijpenplein en omringd door een klein kerkhof en bakstenen muur. Baksteenbouw met gebruik van natuursteen voor de sokkel en het lijstwerk. Leien bedaking.
Beschrijving
De plattegrond ontplooit een basilicale kerk met driebeukig schip van vier traveeën met zuidwestelijke toren, transept van twee traveeën, koor van twee traveeën met driezijdige sluiting; noordelijke en zuidelijke zijkoren van één travee met vlakke sluiting. Ten zuiden sacristie van twee traveeën. Zuidwesttoren (boven zuidelijke zijbeuk) van vier geledingen, gestut door middel van versneden hoeksteunberen; spitsboogvenster in de onderste geledingen; twee rechthoekige lichtgleuven erboven en gekoppelde spitsboogvormige galmgaten; vierkante torenspits. Hoge middenbeuk onder zadeldak. Westgevel met eenvoudig portaal (arduinen gevelsteen van wijding rechts ernaast), groot spitsboogvenster met maaswerk en klein spitsboogvenster erboven. Zijgevels met spitsboogvensters tussen steunberen. Lagere zijbeuken onder lessenaarsdaken, spitsboogvensters in zijgevels en in noordwestelijke gevel. Hoog transept onder zadeldak. Noord- en zuidgevel met twee grote spitsboogvensters beneden en een klein in de top. Lager koor onder zadeldak met hoge spitsboogvensters. Zijkoren onder zadeldaken; breder spitsboogvenster en lichtgleuf in elke sluitingsgevel. Zuidelijke sacristie onder schilddak; rechthoekige muuropeningen. Spitsboogarcaden op zuilen met achtzijdige kapitelen en pijlers (rode en witte steenlagen). Overdekking door middel van bakstenen kruisribgewelven (met natuurstenen ribben).
Mobilair
Schilderij: "De Besnijdenis" van G. De Crayer of Van Loon (tweede helft van de 17de eeuw). Beelden: Heilige Romanus (17de tot 18de eeuw); Jezus aan het kruis met symbolen der vier evangelisten op de hoeken (18de eeuw); Heilige Andreas (tweede helft van de 19de eeuw); Heilige Jozef en Kind (tweede helft van de 19de eeuw); Heilige Philomena (tweede helft van de 19de eeuw). Kast met broederschapslijst van de gilde van het Heilig Sacrament (18de eeuw); sacristiekast (tweede kwart van de 18de eeuw, 19de eeuw); preekstoel (tweede helft van de 18de eeuw, Lodewijk XV); bidstoel (tevens offerblok, 17de tot 18de eeuw); hoofdaltaar naar ontwerp van J. Goethals (19de eeuw); communiebank van Van den Hende (19de eeuw).
Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n2 (H-Z), Brussel - Gent. Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Mobilair
Het schilderij "De Besnijdenis van Christus" werd voorheen altijd toegeschreven aan G. De Crayer of T. Van Loon, maar recent onderzoek heeft uitgewezen dat dit een tot op heden onbekend werk is van de Gentse schilder Nicolaes De Liemaeckere, ook Nicolas Roose genoemd (1601-1646).
DE LOOZE D. en DEMEUNYNCK C. 2021: De Besnijdenis van Christus in de Sint-Andreaskerk te Strijpen. Een queeste naar de oorsprong van een bijzonder schilderij en zijn meester, Zottegems Genootschap voor Geschiedenis en Oudheidkunde, Handelingen XX, 329-348.
Ommuurd kerkhof omheen de parochiekerk met een collectie aan graftekens uit de 20ste eeuw.
Het ovaalvormige kerkhof van Strijpen, ommuurd en omgeven door twee wegen, staat ingetekend op een laat 18de-eeuwse ‘Carte des biens nationaux’. De situatie wordt bevestigd door de Atlas der Buurtwegen uit 1840. De contouren van het kerkhof wijzigden niet meer tot vandaag.
Het kerkhof is omheind met een bakstenen neogotische kerkhofmuur. De onderbouw loopt uit op pijlers waartussen een met kruisbloemen versierd smeedijzeren hek is bevestigd. Het geheel is afgedekt met hardsteenplaten. Twee metalen hekken aan verjongende bak- en hardstenen hekpijlers geven toegang tot het kerkhof. De hardstenen kopstukken zijn gedecoreerd met drielobben.
Het kerkhof behield een collectie aan grafstenen die de volledige 20ste eeuw overspant en ook goed het rijtjesdenken van de 20ste eeuw illustreert. Er bleven zowel kruisvormige stèles al dan niet in combinatie met een graftuin of zerk, gietijzeren kruisen, stèles met zerk, tombe en houten kruisen bewaard. De gangbare stijlen als het eclecticisme, art deco en modernisme komen er voor. Het materiaalgebruik varieert van hardsteen, over kunststeen, naar graniet. Verschillende graftekens zijn voorzien van porseleinfoto’s en applicaties en tekstplaten in marbriet.
Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
Rijksarchief Gent, Kaarten en plannen, nummer 537, Kaart van de genationaliseerde onroerende goederen in Strijpen en Sint-Goriks-Oudenhove van de vroegere Franse abdij van Mont-Saint-Martin, getekend op vraag van de administratie van het Scheldedepartement, eind 18de eeuw, schaal: 1:6989.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2023: Parochiekerk Sint-Andries met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/9833 (geraadpleegd op ).
