Inventaris

Hoogstraat 33 (Kruisem)
Herenhuis met behouden U-vormige aanleg in ruime beboomde tuin, van de straat afgesloten door fraaie ijzeren hekken op arduinen voet. Voorplein met gekasseide rondgang en centraal grasperk, links en rechts geflankeerd door koetshuis en stallen en imposante beuk in rechter hoek.

Huiseplein 13 (Kruisem)
Dorpshuis van zeven traveeën onder zadeldak, ingeplant op oude, minstens 18de-eeuwse rooilijn en huidige voorgevel uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.

Huiseplein 23 (Kruisem)
Achterin gelegen herenhuis met voortuin afgesloten door fraaie ijzeren hekken tussen gietijzeren zuiltjes op bakstenen voet. Woonhuis van zeven traveeën en één en twee bouwlagen onder zadeldak in kern zeker opklimmend tot eind 18de eeuw, hoger opgetrokken en voorzien van een nieuwe voorgevel circa 1905. Siertuin met opgaande bomen, serre en voormalige moestuin.

Huisepontweg (Kruisem)
De staakmolen met open voet, genaamd Westmolen werd in 1981-1987 heropgericht en gerestaureerd in Kruisem, in de deelgemeente Wannegem-Lede. De Westmolen, afkomstig uit Houtave, klimt op tot 1737, en staat nu op een hoge molenberg op een heuvelrug, grotendeels omringd door een wijds landschap. De molen kreeg ook de naam van Schietsjampettermolen na een incident in 1981. Andere alternatieve namen zijn 'Grote Molen' of 'molen van Wannegem', de naam van de molen die oorspronkelijk op dezelfde locatie in Wannegem stond.

Huisepontweg 36, 40-42 (Kruisem)
Het classicistisch kasteel van Wannegem-Lede werd in 1783 naar ontwerp van Gilles-Barnabé Guimard gebouwd in opdracht van baron Alphonse Baut de Rasmon. De tuinaanleg gebeurde volgens de typische ganzenvoet met drie vista' s. Het park is voorzien van een aantal typische tuinelementen van omstreeks 1900: de ommuurde moestuin met oranjerie, volière, ommuurde boomgaard en het jachtwachtershuisje. Verspreid liggen verschillende 18de-eeuwse tuinpaviljoenen of fabriques.

Huisgaverstraat 26 (Kruisem)
Hoeve met losse bestanddelen met boerenwoning van zes traveeën onder zadeldak, opklimmend tot de 18de eeuw.

Huisgaverstraat 38 (Kruisem)
Hoeve met ten noorden, schuin ingeplant boerenhuis van negen traveeën, mogelijk twee woningen, onder zadeldak met sporen van vlechtingen in rechter zijpuntgevel, opklimmend tot de 18de eeuw.

Kasteeldreef 1-3, 10-12 (Kruisem)
Het kasteel van Nokere, een classicistisch waterkasteel van circa 1727, bevindt zich binnen een omhaagd domein met verschillende vijvers en uitgestrekte tuinen en bossen. De Franse Tuin in het park is een fraai voorbeeld van het werk van tuinarchitect René Pechère. Een lange platanendreef verbindt het kasteeldomein met de dorpskern van Nokere.

Kasteeldreef 10-12 (Kruisem)
Gerenoveerde hoeve met losstaande bestanddelen op omhaagd erf met ijzeren toegangshek aan gewitte pijlers met bolbekroning. Boerenhuis van zes traveeën onder mank, deels verhoogd zadeldak, minstens opklimmend tot de 18de eeuw, 19de-eeuwse stallen en imposant bakstenen koetshuis.

Kasteeldreef 2-8 (Kruisem)
Een rij lage boerenarbeiderswoningen die oorspronkelijk dienst deden als personeelswoningen van het kasteel van Nokere bevinden zich rechts bij de ingang van de kasteeldreef. De lichtgeel geschilderde huisjes met gepikte plinten onder pannen zadeldaken bezitten allen nog de blauw- en geelgeschilderde luiken verwijzend naar de bezittingen van het kasteel.