Inventaris

As (As), Genk (Genk), Opglabbeek (Oudsbergen)
Tot begin 20ste eeuw was Waterschei een straatvormig gehucht ten noordoosten van Genk. In 1901 werd in het aangrenzende As de eerste steenkool van de Kempen aangeboord en in 1907 werd dan begonnen met de oprichting van de steenkolenmijn te Waterschei. Het landschap van heide, duinen en bossen op het Kempens Plateau werd er in de loop van de eeuw grondig gewijzigd. Niettemin vormt het grensgebied van beide gemeenten een aantrekkelijke omgeving met vele relicten van het industrieel-archeologisch mijnverleden en ook talrijke andere facetten van de cultuur- en natuurhistorie.

As, Niel-bij-As (As), Opoeteren (Maaseik), Opglabbeek (Oudsbergen)
De Bosbeekvallei is ingesneden in het Kempens plateau, plaatselijk tot 30m diep en is uitgesproken asymmetrisch. De Bosbeek kronkelt in vele meanders naar de Maas. In het alluvium rond de beek komen laagveengebieden voor. Het uitgesproken reliëf met bijhorende vochtgradiënt ligt aan de basis van een gediversifieerde begroeiing met oa. zegge, riet, graslanden, ruigtes, moerassen en broekbossen. In de hooi- en weilanden waren vele grachten aanwezig voor ontwatering en periodieke bevloeiing. In de vallei lagen diverse molens. Verder van de vallei verwijderd treft men in een meer open landschap weilanden aan en akkers op het plateau. Het gehucht De Houw heeft een langgerekte vorm en ligt in een zijdal van de Bosbeekvallei. In dit gehucht zijn nog vele bouwkundig waardevolle elementen aanwezig zoals hoeves, kapellen en kruisen.

Niel-bij-As (As), Lanklaar (Dilsen-Stokkem), Mechelen-aan-de-Maas, Opgrimbie, Vucht (Maasmechelen)
De aaneengesloten heide- en boscomplexen worden doorsneden door de steilrand van het Kempisch Plateau. In Ven Onder de Berg ligt een voor Europa uniek laaglandhoogveen. In de omgeving van de heide komen belangrijke concentraties van wintereikenrelictbosjes, struwelen, houtwallen en afzonderlijke stoven voor. De Mechelse Heide telt nog bunkers en loopgraven die teruggaan tot de inrichting als Duits militair oefenterrein in de Eerste Wereldoorlog. De 19de-eeuwse naaldhoutaanplantingen hebben een drevenpatroon dat de systematische aanleg in functie van de mijnbouw verraadt. Langs de Zuid-Willemsvaart ligt de voormalige mijnsite van Eisden, via het Kolenspoor verbonden met het station van As. Naast de vier terrils getuigen nog enkele gebouwen en mijninstallaties van de vroegere mijnsite.

André Dumontlaan 17 (As)
Gemeentemolen -graanwatermolen- op de Bosbeek, waarvan de oprichting teruggaat tot 1717.

Bilzerweg 86-88 (As)
De gebouwen werden opgericht bij de aanleg van het vliegveld rond de Eerste Wereldoorlog.

Caelenhaag (As)
Caelenhaag is een nog onverharde holle weg die is uitgesleten op de steile helling tussen de Calenberg en de Bosbeek. Op de taluds komen nog heel oude en holle knothaagbeuken voor, die vroeger werden gebruikt als geriefhout.

Dorpsstraat 13 (As)
Langgestrekte hoeve met ordonnantie: woonhuis, stal, dwarsschuur. Gaaf bewaard voorbeeld van een eind 19de eeuw versteende hoeve in vakwerk.

Dorpsstraat 14 (As)
Voormalige langgestrekte hoeve, waarvan de ordonnantie door de aan gang zijnde restauratie werd gewijzigd. Zes traveeën onder zadeldak.

Dorpsstraat 26 (As)
Voormalige hoeve met losstaande bestanddelen aan weerszij van het verder ommuurde erf.

Dorpsstraat 27 (As)
Boerenburgerhuis van het dubbelhuistype, drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak. Gecementeerd bakstenen gebouw, gevel met uitzicht uit begin 20ste eeuw, doch oudere kern.