Inventaris

Klein-Gelmen (Heers), Gelinden (Sint-Truiden)
Het gebied is gelegen op het Haspengouws leemplateau, langs de Herk en wordt gekenmerkt door de mergelgroeven van Gelinden en een historisch stabiel landgebruik bestaande uit akkerbouw op het plateau, een grotendeels beboste westelijk geörienteerde helling, beemden in de vallei van de Herk en hoogstamfruitweiden aansluitend bij het dorp.

Vechmaal (Heers)
De grotten van Henisdael vormen een relict van de winning van Maastrichtersteen, tauw en mergel, die vooral tijdens de 15de-16de eeuw plaats vond. De groeven bestaan uit een netwerk van gangen die zich ondergronds ver uitstrekken. In de groeven zijn verschillende inscripties te vinden die betrekking hebben op de steenwinning, het dagelijkse leven of markante feiten uit de geschiedenis (1549, 1592, 1601, 1733 en 1779). De grotten werden in de loop der eeuwen bovendien gebruikt als schuilplaats als legers door deze gebieden trokken. De groeves herbergen ook een belangrijke geologische en natuurwaarde.

Vechmaal (Heers)
De Patrijnenkuil is een amfitheatervormige depressie die deel uitmaakt van een complex steengroeven in Vechmaal. Hoewel dit bij de Patrijnenkuil in het huidige landschap minder uitgesproken is, vormen ze een relict van de winning van Maastrichtersteen, tauw en mergel, die vooral tijdens de 15de-16de eeuw plaats vond. De Patrijnenkuil is een hoefijzervormig talud met een hoogte van circa 10 meter, ze kent een hoge vegetatiekundige waarde. Het toponiem van de Patrijnenkuil (foutief weergegeven als Patrijzenkuil op de topografische kaart van 1930) is afkomstig van “poterijne cuijlen” (van pottenbakkerij). Deze naam wordt voor het eerst vermeld in 1788, daarvoor was de site bekend als “Truyerkuylen”, naar Sint-Geertrui, die vereerd werd te Vechmaal. Ze werd ook “Ketel” genoemd, naar de uitgeholde vorm van de depressie.

Altenastraat 39-43 (Heers)
De dienstgebouwen vormen een U-vormig complex uit eind 19de - begin 20ste eeuw, met de open zijde naar het zuiden. De gesloten hoeve dateert uit de eerste helft van de 18de eeuw.

Batsheersstraat, Kapelstraat, Norbertijnenlaan, Smisstraat (Heers)
De dorpsstructuur van Batsheers is minstens sinds de 17de-eeuwse terreinopname door de abdij van Averbode quasi ongewijzigd gebleven: de gebouwen zijn voornamelijk geconcentreerd langsheen de Batsheersstraat, in een redelijk wijde spreiding, altererend met landbouwpercelen. De dorpskern omvat verschillende bouwvolumes die nog gemakkelijk met structuren op het voorprimitief kadasterplan, op de Ferrariskaart en misschien zelfs in de eigendomsatlas van Averbode kunnen worden geassocieerd, en waarvan zelfs de huidige gemoderniseerde verschijningsvorm volumetrisch teruggaat op historische voorgangers.

Batsheersstraat 17 (Heers)
De U-vormige hoeve is mogelijk te associëren met één van de gebouwen in de atlas van Averbode, maar wordt in elk geval al in zijn huidige vorm afgebeeld op de Ferrariskaart van 1771-1778.

Batsheersstraat 19 (Heers)
Bij nummer 17 aansluitende, U-vormige hoeve, in deze vorm aangeduid op de Ferrariskaart van 1771-77. De gebouwen zijn vrijwel volledig gewijzigd.

Batsheersstraat 28-30 (Heers)
Deze L-vormige hoeve gaat in kern terug tot de 18de eeuw, met aanpassingen in de 19de eeuw.

Batsheersstraat 35 (Heers)
Deze gesloten hoeve wordt door een gevelsteen gedateerd in 1799. De hoeve vormt een authentiek onderdeel van de dorpskern van Batsheers.

Batsheersstraat 4 (Heers)
Ruime, gesloten hoeve door sommige auteurs geïdentificeerd als het laat- of cijnshof van Aenroe of Andooie en/of de burcht van de ridders van Batsheers.