Inventaris

Gutschoven, Mettekoven (Heers), Brustem, Groot-Gelmen (Sint-Truiden), Borgloon, Broekom, Gotem, Hendrieken, Hoepertingen, Rijkel, Voort (Tongeren-Borgloon)
Dit gebied is gelegen in Droog-Haspengouw op de zuidwest-rand van het massief van Borgloon. De centrale verbinding in dit gebied wordt gevormd door de Romeinse weg die van west naar oost loopt. De Herkebeek of Molenbeek, één van de bovenlopen van de Herk, doorkruist het gebied van zuid naar noord. De beek heeft hier een diep, asymmetrisch dal ingesneden. De omgeving van Voort vertoont het traditionele, open uitzicht van de Haspengouwse akkerbouwstreek. Voort is dan ook een klein landbouwdorp, gedomineerd door het kasteel en enkele grote landbouwbedrijven. Gotem is een kleine kern gelegen in dezelfde beekvallei, maar op enige afstand van de Romeinse weg. Het gehucht Helshoven ligt langs de Herk en kenmerkt zich door enkele grote hoeves en een kapel en kluis.

Gutschoven, Heers, Heks, Horpmaal, Vechmaal (Heers), Bommershoven, Borgloon, Broekom, Groot-Loon, Lauw, Piringen, Widooie (Tongeren-Borgloon)
Het is een overwegend open en sterk glooiend landschap, voornamelijk bestaande uit zeer vruchtbare akkers. De bewoning is geconcentreerd in dorpen die vooral gelegen zijn in de valleien. Deze valleien zijn vochtiger en bestaan uit hooi- en graslanden en houtkanten en vormen meer gesloten linten tussen de uitgestrekte open plateaugebieden. Op de heuveltoppen ontbreekt plaatselijk de vruchtbare leemlaag of is deze te dun voor landbouw en liggen beperkte boscomplexen. Het gebied vormt een uitzonderlijk landschap waarbij de erfgoedelementen samen een uitgestrekt cultuurlandschap vormen met vele historische kasteeldorpen en domeingoederen, alternerend met een schitterend semi-ruraal kader van hoeves, akkers, weilanden, hoogstamboomgaarden en bossen waarbij de verschillende elementen bovendien onderling verbonden zijn door oude wegtracés (waaronder de Romeinse weg).

Heers, Klein-Gelmen, Veulen (Heers)
Heers en Veulen ontstonden nabij de Heerse of Veulense Beek, één van de bovenlopen van de Herk, die er het golvend open-field landschap van Droog-Haspengouw insnijdt. In de beekvallei waren als gemene weiden in gebruik die nu veelal beplant zijn met populieren. Zowel Heers als Veulen zijn kasteeldorpen waarvan het kasteel gelegen is aan de rand van de natte vallei. Beide dorpen kennen vooral in de omgeving van het kasteel, kerk en pastorie nog een historische uitzicht en verbindingen. Verbindingswegen zijn vaak als holle wegen ingesneden.

Batsheersstraat, Kapelstraat, Norbertijnenlaan, Smisstraat (Heers)
De dorpsstructuur van Batsheers is minstens sinds de 17de-eeuwse terreinopname door de abdij van Averbode quasi ongewijzigd gebleven: de gebouwen zijn voornamelijk geconcentreerd langsheen de Batsheersstraat, in een redelijk wijde spreiding, altererend met landbouwpercelen. De dorpskern omvat verschillende bouwvolumes die nog gemakkelijk met structuren op het voorprimitief kadasterplan, op de Ferrariskaart en misschien zelfs in de eigendomsatlas van Averbode kunnen worden geassocieerd, en waarvan zelfs de huidige gemoderniseerde verschijningsvorm volumetrisch teruggaat op historische voorgangers.

Brugstraat, Heurnestraat, O.L.Vrouwstraat, Peuskensstraat, Tongersestraat (Heers)
De kern van het gehucht Sint-Pieters-Heurne heeft een historisch vrijwel stabiele graad van bebouwing; de individuele gebouwen stralen ondanks verbouwingen en harde restauraties nog een zekere authenticiteit uit.

Nieuwe Steenweg, Wijngaardstraat (Heers)
De kern van Gutschoven behield een historisch stabiele dorpsstructuur. De zone omheen de kerksite behield de straatdorpstructuur die al op de Ferrariskaart is geregistreerd. Niet alleen de individuele gebouwen vertonen een hoge historische gaafheid en authenticiteit, maar ook hun onderlinge spreiding, in lintbebouwing, alternerend met tuinen en boomgaarden.

Herentals (Herentals)
Deze zone omvat de historische stadskern van Herentals.

Herk-de-Stad (Herk-de-Stad)
Deze zone omvat de historische stadskern van Herk-de-Stad.

Hillegem (Herzele), Balegem (Oosterzele), Sint-Lievens-Houtem (Sint-Lievens-Houtem), Elene, Oombergen (Zottegem)
Het gebied omvat de vallei van de Cotthembeek, stroomopwaarts van de dorpskern van Sint-Lievens-Houtem, het gehucht Cotthem en de open koutergebieden ten noorden en ten zuiden van deze vallei. Het is een onverstoord gebied met een sterk contrast tussen de gesloten beekvallei en de open kouters, die in Oombergen nog aansluiten op de historische dorpskern.

Bergestraat, Holmanstraat, Kloosterberg, Korrestraat, Krommestraat, Tolstraat (Herzele)
De dorpskom van Steenhuize-Wijnhuize is gelegen op een heuvel in de Denderstreek. Het centrum van het dorp wordt gevormd door de vierkante Kloosterberg. De bebouwing van de dorpskern is veelal kleinschalig, met gebouwen van overwegend twee bouwlagen.