Inventaris

Mariahovelaan 2-4, 4A (Aalter)
Het omgrachte kasteel Mariahove werd begin 19de eeuw heropgebouwd door de industrieel J.-L. van Caneghem. Het werd in de periode 1855-1860 in neoclassicistische stijl aangepast naar ontwerp van Bruno Renard. Het omringende park in landschappelijke stijl werd aangelegd in de tweede helft van de 19de eeuw. Ten zuiden van het park een jachtbos met dreven in sterrenpatroon. De ronde duiventoren is afgedekt met een achtkantige leien spits met windwijzer met duif en klimt vermoedelijk op tot de 16de eeuw.

Mariahovelaan 6 (Aalter)
Kasteelhoeve, opgetrokken in tweede kwart 19de eeuw, na de heropbouw van het kasteel in 1815. Hoeve met losse bestanddelen gegroepeerd in U-vorm rondom een met gras begroeid erf, toegankelijk via een brugje over gracht en ijzeren hek tussen vierkante bakstenen pijlers met wapenschild van de baronie. Boerenwoning van zeven traveeën en één bouwlaag onder zadeldak. Aan weerszij van het erf, haaks op de straat, staan de bakstenen dienstgebouwen onder zadeldaken, geritmeerd door gedrukte rondboogarcade.

Markettestraat 22 (Aalter)
Boerenwoning met gewitte gevel op gepikte plint met getoogde muuropeningen, grotendeels vernieuwd. Bewaard houten steekpompje voor het huis.

Markettestraat 32 (Aalter)
Hoeve gelegen aan de rand van bossen en met de E40 ten noorden van het omhaagde erf, afgesloten door middel van een houten hek. Voor het huis houten steekpompje. Ten zuidoosten, boerenwoning van vijf traveeën en één bouwlaag onder zadeldak; vermoedelijk daterend uit begin 19de eeuw. Verder: stal, schuur en bakhuis.

Markt (Aalter)
De kerk werd volledig heropgebouwd eind 15de en eerste helft van de 16de eeuw. Alleen de natuurstenen gevel van de zuidelijke transeptarm kan opklimmen tot de 12de-13de eeuw. Vernieling tijdens de godsdiensttroebelen, gevolgd door restauratie en wederopbouw in de loop van het eerste kwart van de 17de eeuw. In 1901-1903 werd de kerk onder leiding van architect J. Goethals vergroot met twee traveeën met een nieuwe westgevel en doopkapel.

Moerstraat 21 (Aalter)
Oude hoeve met losse bestanddelen in omhaagde boomgaard. Witgeschilderde bakstenen hekpijlers met zadeldakje met ijzeren hek. In kern opklimmend tot de 17de of 18de eeuw. Boerenwoning van acht traveeën en één bouwlaag onder overkragend zadeldak, daterend uit het eerste kwart van de 19de eeuw. Bakstenen dwarsschuur en bakhuis vermoedelijk uit dezelfde bouwperiode.

Museumstraat 103 (Aalter)
Burgerhuis van vijf traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, uit de tweede helft van de 19de eeuw. Beraapte lijstgevel met dubbelhuisopstand. In de tuin achter het geboortehuis van F. Grammens richtte het gemeentebestuur van Aalter in 1980 het Historisch Museum van de Vlaamse Strijd op naar ontwerp van J. Lernout.

Nieuwendam 7 (Aalter)
Hoeve met losstaande bestanddelen met erachter liggend erf. Breed boerenhuis, vermoedelijk uit eind 18de eeuw of begin 19de eeuw; negen traveeën en één bouwlaag onder zadeldak met niskapelletje in rechter zijgevel. Ten oosten, aangebouwde stallen en schuur onder zadeldak. Ten zuiden, ongeveer parallel aan het woonhuis, dwarsschuur onder zadeldak.

Onderdale 4 (Aalter)
Haaks op de straat ingeplant boerenhuis van zes traveeën en één bouwlaag onder zadeldak, vermoedelijk met oudere kern, doch in 1895 herbouwd.

Oostmolen-Noord 19 (Aalter)
Aan de Brugse Vaart gelegen gelegen stal met in de zijgevel rondboognis met plaasteren beeld van Heilige Rochus.