Inventaris

Heusden (Destelbergen), Gentbrugge (Gent), Melle (Merelbeke-Melle)
Het gebied wordt doorsneden door de Schelde met rondom nog resten van de vroegere meersen. De zandberg te Heusden is als stuifduin het enige relict van het duinenlandschap langs de rivierbedding van de Schelde. Aan weerszijden van de Schelde liggen verschillende 19de-eeuwse kasteeldomeinen. De meeste kastelen zijn ontstaan uit oudere “huizen van plaisance” nabij de Schelde die op hun beurt teruggaan op omwalde sites uit de late middeleeuwen zoals de Kastelen Ocket en Kervijn. Het kasteel Coninxdonck werd in de 19de eeuw gebouwd ter vervanging van een middeleeuws slot in een omwald vierkant domein. Het Kasteel Klaverke met wegkapel werd achterin het park van Kasteel Kervijn gebouwd in de 19de eeuw. De aangelegde parken van de verschillende aanpalende kasteeldomeinen zorgen voor een landschappelijk geheel afgewisseld met enkele tussenliggende boerenerven en landhuizen met hovingen.

Heusden (Destelbergen), Laarne (Laarne)
Het gebied beslaat delen van de gemeenten Destelbergen en Laarne. Het is ontstaan door de Vlaamse Vallei en de aanwezigheid van verschillende riviersystemen van de Schelde. Het gebied is ruwweg in twee delen op te splitsen. In het noordelijkste deel van het gebied ligt de Damvallei. De zuidoostelijke hoek van deze vallei is tegenwoordig door autosnelwegen afgesneden van de rest van de Damvallei. Dit afgesneden deel staat bekend als 'De Hauw’ en is een laaggelegen, moerassig gebied waar ooit de Schelde stroomde. Ten zuiden en zuidoosten van '‘De Hauw’' strekt zich een cultuurlandschap uit rond de historische hoeven 'Kattenheye' en 'Schalieveld'. Dit landschap wordt doorkruist door de depressies van de Kolkbeek en de Maanbeek. Deze depressies, die waarschijnlijk dateren uit de laatste ijstijd, zijn relicten van de vlechtende Schelde, zijn wellicht tussen de 29.000 en 14.700 jaar oud, zo niet ouder.

Boswegel, Hoorlingstraat, Melkwegel, Zandberg (Destelbergen)
De Zandberg vormt het enige relict van de stuifduinmassieven langs de Schelde in Oost-Vlaanderen.

Diepenbeek (Diepenbeek), Genk (Genk), Hasselt (Hasselt)
De Maten, op de grens van de gemeenten Genk en Diepenbeek, zijn een deel van een moerassige zone die zich uitstrekt langsheen de zuidwestelijke rand van het Kempens plateau en langzaam naar de Demer afhelt. Het is een nagenoeg vlak gebied waarin - evenwijdig aan de Stiemerbeek - een reeks duinkammen voorkomt. In de veen- en moerasgebieden langs de Stiemer werden vanaf de 15de eeuw gaandeweg, ten behoeve van de visteelt, een 35-tal visvijvers (weyers) aangelegd die grotendeels nog steeds herkenbaar zijn in het landschap. In het uiterste noordoostelijke punt van het gebied is een watermolen op de Stiemerbeek gelegen.

Ginderoverstraat 32 (Diepenbeek)
Voormalige watermolen, tweede banmolen op de Stiemer, met dienstgebouwen rondom rechthoekig erf, bereikbaar langs de oprit. Deze molen is buiten werking sedert 1961, maar tot 1965 werd nog voor eigen rekening gemalen. De Stiemer werd stroomopwaarts deels verlegd en ingekokerd. De hoeve is omringd door grasland dat langs de straatkant afgebakend wordt door een meidoornhaag.

Molenstraat 24 (Diepenbeek)
Oorspronkelijk Middelmolen genaamd. De huidige benaming Sapitelmolen is een verbastering van Kapittelmolen, daar de molen afhing van het Sing-Lambertuskapittel van Luik. Hij wordt voor de eerste maal vermeld in 1272. De molen wordt omgeven door beemden beplant met onder andere Canadapopulieren.

Stationsstraat 50 (Diepenbeek)
U-vormige hoeve, met kern uit de 18de eeuw, met de straat verbonden door een oprijlaan. De tuin wordt langs drie zijden omgeven door een meidoornhaag en vóór de hoeve staan enkele lindes.

Deurne, Molenstede, Schaffen (Diest), Tessenderlo (Tessenderlo-Ham)
Dit gebied ligt aan de rand van het Kempisch plateau, de zogenaamde Zuiderkempen, waar, gevoed door water uit het Kempisch plateau, verschillende beekvalleien ingesneden zijn. Het grootste deel van het gebied wordt gevormd door één van deze beekvalleien, met enkele parallelle waterlopen. In de beekvallei zijn ook enkel vennen aanwezig, nu veelal droogliggend. Buiten de vallei liggen enkele ijzerzandsteenheuvels met groeves waar de stenen gewonnen werden. De bebouwing concentreert zich op de hogere gronden buiten de vallei. Een groot deel van het gebied is ontgonnen in de tweede helft van de 18de eeuw. Een opvallend landschapselement zijn de schansen, opgericht in de periode van de Tachtigjarige Oorlog om de plattelandsbevolking te beschermen tegen plundering en geweld. Op enkele plekken zijn deze schansen nog te herkennen in het landschap.

Schaffen (Diest), Halen, Zelem (Halen), Lummen, Meldert (Lummen)
De benedenloop van de Zwarte Beek vloeit vanaf Meldert (Lummen) in zuidwestelijke richting, om voorbij Zelem (Halen) op te gaan in de vallei van de Demer. De beek kronkelt hier tussen steeds hogere getuigenheuvels. De Zwarte Beek is nog één van de zeldzame waterlopen die haar natuurlijke meandering behouden heeft. Behalve de heuvelruggen komt ten zuiden van de vallei een aantal depressies voor: de Goren, Gorenbroek, Lange Beemden, Bakelbroek, de Leunen en het Rotbroek. Rond het straatdorp Zelem is het landschap aantrekkelijk en gevarieerd met gave vergezichten over de vallei en landschappelijk waardevolle elementen zoals holle wegen, bomenrijen en houtkanten.

Beerst, Diksmuide, Kaaskerke, Keiem, Stuivekenskerke (Diksmuide)
Dit gebied omvat de Ijzervallei tussen Diksmuide en Stuivekenskerke met aansluitend enkele waardevolle graslandcomplexen en de historische kern van Stuivekenskerke. De Handzamevaart is één van de grotere zijbeken en mondt ter hoogte van Diksmuide in de Ijzer uit. De gekanaliseerde en rechtgetrokken Ijzer stroomafwaarts van Diksmuide heeft zeer lang onder invloed van de zee gelegen en is pas vanaf de middeleeuwen bedijkt geweest wat ontginning van aangrenzende gronden mogelijk maakte. In de ondergrond treft veenlagen aan die bedekt zijn door sedimenten van de latere overstromingsfasen. De Ijzer is langs weerszijden bedijkt maar vertoont nog een bochtig verloop met enkele meanders. De dijken dateren waarschijnlijk uit de 11de eeuw en worden her en der geaccentueerd door bomenrijen. De Ijzertoren en een voormalige maalderij vormen een opvallende bakens in de wijde omgeving.