Inventaris

Arendonk (Arendonk), Oud-Turnhout (Oud-Turnhout)
Het gebied is, hoewel plaatselijk aangetast doorheen de tijd, een uniek voorbeeld van een compleet historisch heide – economiesysteem. Historisch – landschappelijk vormde het westelijke deel (de vallei van de Aa met de woonkernen Schuurhoven en Schuurhovenberg) een complex van akkers en graslanden (het zogenaamde infield), terwijl het centrale en oostelijke deel ervan een immense heidevlakte was (het outfield).

As, Genk (Limburg)
De steenkoolterrils van Waterschei vormen samen met de mijngebouwen een belangrijke getuige van de industriële steenkoolontginning in de provincie Limburg, in Waterschei uitgevoerd tussen 1924 en 1987. De stenen, afkomstig van de ondergrondse werken voor het delven van galerijen en steengangen, en de afvalproducten van de kolenwasserij werden op deze locatie gestort. Ook vliegasse afkomstig van de electriciteitscentrale kwam op de steenstorten terecht. Op de site bevonden zich drie steenstorten en één noodstort. De terrils vormen een beeldbepalend element in de omgeving. De Terrils zijn vanuit geologisch oogpunt belangrijk omwille van hun rijkdom aan fossielen. De variaties aan ondergrond en gradiënten zorgen voor specifieke vegetaties.

As (As), Genk (Genk), Opglabbeek (Oudsbergen)
Tot begin 20ste eeuw was Waterschei een straatvormig gehucht ten noordoosten van Genk. In 1901 werd in het aangrenzende As de eerste steenkool van de Kempen aangeboord en in 1907 werd dan begonnen met de oprichting van de steenkolenmijn te Waterschei. Het landschap van heide, duinen en bossen op het Kempens Plateau werd er in de loop van de eeuw grondig gewijzigd. Niettemin vormt het grensgebied van beide gemeenten een aantrekkelijke omgeving met vele relicten van het industrieel-archeologisch mijnverleden en ook talrijke andere facetten van de cultuur- en natuurhistorie.

As, Niel-bij-As (As), Opoeteren (Maaseik), Opglabbeek (Oudsbergen)
De Bosbeekvallei is ingesneden in het Kempens plateau, plaatselijk tot 30m diep en is uitgesproken asymmetrisch. De Bosbeek kronkelt in vele meanders naar de Maas. In het alluvium rond de beek komen laagveengebieden voor. Het uitgesproken reliëf met bijhorende vochtgradiënt ligt aan de basis van een gediversifieerde begroeiing met oa. zegge, riet, graslanden, ruigtes, moerassen en broekbossen. In de hooi- en weilanden waren vele grachten aanwezig voor ontwatering en periodieke bevloeiing. In de vallei lagen diverse molens. Verder van de vallei verwijderd treft men in een meer open landschap weilanden aan en akkers op het plateau. Het gehucht De Houw heeft een langgerekte vorm en ligt in een zijdal van de Bosbeekvallei. In dit gehucht zijn nog vele bouwkundig waardevolle elementen aanwezig zoals hoeves, kapellen en kruisen.

Niel-bij-As (As), Lanklaar (Dilsen-Stokkem), Mechelen-aan-de-Maas, Opgrimbie, Vucht (Maasmechelen)
De aaneengesloten heide- en boscomplexen worden doorsneden door de steilrand van het Kempisch Plateau. In Ven Onder de Berg ligt een voor Europa uniek laaglandhoogveen. In de omgeving van de heide komen belangrijke concentraties van wintereikenrelictbosjes, struwelen, houtwallen en afzonderlijke stoven voor. De Mechelse Heide telt nog bunkers en loopgraven die teruggaan tot de inrichting als Duits militair oefenterrein in de Eerste Wereldoorlog. De 19de-eeuwse naaldhoutaanplantingen hebben een drevenpatroon dat de systematische aanleg in functie van de mijnbouw verraadt. Langs de Zuid-Willemsvaart ligt de voormalige mijnsite van Eisden, via het Kolenspoor verbonden met het station van As. Naast de vier terrils getuigen nog enkele gebouwen en mijninstallaties van de vroegere mijnsite.

Schuttenbergstraat, Stationsstraat (As)
In de wand van de verlaten grindgroeve Hermans, ten noordoosten van As, zijn belangrijke geologische verschijnselen duidelijk waarneembaar. De grindgroeve is zeer belangrijk voor de studie van de afzettingen en van het ontstaan van het Kempens Plateau (hoofdterras van de Maas) tijdens het quartair.

Asse (Asse)
Putberg ligt ten westen van Asse, dat een rijk verleden heeft als knooppunt van Romeinse verkeerswegen, waaronder de heerbaan naar Bavay. Op de Putberg verschenen omstreeks 1880 twee eclectische kastelen met bijhorend laat-landschappelijk park. Het landschap is er zeer gevarieerd met sterke reliëfverschillen, taluds, holle wegen, bossen, mooie vergezichten.

Putberg 81 (Asse)
Eclectisch landhuis gebouwd omstreeks 1878 in neo-Vlaamserenaissancestijl met koetshuis en hovenierswoning, omgeven door park in landschappelijke stijl met serre en ommuurde moestuin, oorspronkelijk 1 hectare 90 are, aangelegd aan de rand van een oude steengroeve; rond 1910 uitgebreid tot circa 7 hectare en verrijkt met een landschappelijke vijver.

Olmen (Balen), Kwaadmechelen (Ham), Meerhout (Meerhout)
Dit gebied, gelegen in de zuidelijke Kempen, op de grens van de provincies Limburg en Antwerpen wordt begrensd door het kanaal Dessel – Kwaadmechelen het Albertkanaal. Het kleinschalige valleilandschap wordt doorsneden door de Luikse Beek die het gebied ontwatert. Het weinig uitgesproken afhellend reliëf zorgt voor een gradiënt van venige naar ijzerhoudende moerasgronden waarin turf en ijzererts ontgonnen werd. Het gebied wordt gekenmerkt door een gevarieerd coulissenlandschap dat vooral in het zuidelijk deel gaaf is bewaard. De historische percelering is in dit kleinschalig cultuurlandschap nog intact en goed herkenbaar door de typische houtkanten op de perceelsgrenzen en afwateringsgrachten loodrecht op de beken. In het noordelijk deel werden vele percelen verlaten door landbouwers en heeft de vegetatie zich spontaan ontwikkeld tot elzen- en wilgenbroekbossen.

Beverlo, Koersel (Beringen), Hechtel (Hechtel-Eksel), Helchteren (Houthalen-Helchteren)
Het heide- en stuifzandcomplex van Hechtel-Helchteren met vallei van de Zwarte Beek is gelegen aan de westrand van het Kempens Plateau. Eeuwenlang hield hier een gevarieerd cultuurlandschap stand. Het vormde een onmisbaar onderdeel van de toenmalige landbouweconomie. Daarin gingen heidevlakten samen met cultuurgronden, geriefhoutbosjes, hooi- en weilanden in het beekdal en turfontginningen. Vanaf het begin van de vorige eeuw werden hele oppervlakten van de heide met naaldhout beplant en verruigde het beekdal. De Zwarte Beek is nog één van de zeldzame waterlopen die haar natuurlijke meandering behouden heeft. Tegen Hechtel ligt een langgestrekte duinengordel, ontstaan door overexploitatie of ontginning van de heidegebieden. Deze duinen zijn grotendeels gefixeerd door bebossing.