Inventaris

Kruiskalsijdestraat 31 (Diksmuide)
Achterin gelegen hoeve, in het landschap gekenmerkt door een doorlopende toegangsweg vanuit de Kruiskalsijdestraat naar de Moerestraat, afgezoomd met Canadese populieren die naar verluidt in 1946 werden aangeplant. De gekasseide bestrating van deze dreef gaat terug op een militaire weg die door de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog werd aangelegd. Als hoevesite reeds aangeduid op de Ferrariskaart (1770-1778) als achtvormige omwalling waarbij de westelijke helft - waarop de hoeve is ingeplant - gedeeltelijk werd gedempt. Duitse mitrailleurpost uit de Eerste Wereldoorlog op de hoevesite, waterput en betonnen pompsokkel met inscriptie '1915' in de weide.

Kruiskalsijdestraat 7 (Diksmuide)
De Kruiskalsijdemolen was een stenen stellingmolen, die aangepast werd tot mechanische maalderij. De molenromp, gebouwd omstreeks 1871 op een kleine belt, is bewaard samen met een aanpalend bijgebouw, vermoedelijk daterend uit 1899 en wellicht bedoeld voor de plaatsing van een stoommachine.

Bruggeveldstraat 28-32 (Dilbeek)
Domein rond een L-vormig waterkasteel, gebouwd als 'huis van plaisantie' rond 1600 bij een watermolen met een historisch tuinperceel van 2 hectare. Het kasteel met koetshuis werd herbouwd rond 1750 en renaissancistisch gerestaureerd in 1928-1932 onder leiding van architect Paul Saintenoy. Toen werd ook de tuin historiserend heraangelegd overeenkomstig een 18de-eeuwse figuratieve kaart; monumentale onderaardse kelder met graatgewelf uit 1836 in het sterrenbos. De huidige molen dateert uit de 19de eeuw.

Lostraat 84 (Dilbeek)
Bovenslagmolen met gebouwen in L-vorm opklimmend tot de 18de eeuw en met een deels gekasseid en deels met gras begroeid erf ten zuiden van de gebouwen. Gelegen aan de van west naar oost lopende Pede- of Molenbeek, met ten westen van de molen twee maalvijvers, tussen deze twee vijvers een boomgaard en een moestuin ten zuiden van het erf. De molen is vanuit het centrum met de kerk rechtstreeks bereikbaar via een pad dat het plein aan de kerk met de molen verbindt.

Molenstraat 113 (Dilbeek)
Hoeve met watermolen met 18de-eeuwse kern, gelegen ten zuiden van de Molenbeek.

Poverstraat 6 (Dilbeek)
Eind 18de-eeuwse watermolen op de Pedebeek, heden woonhuis met bijgebouwen.

Dilsen, Elen, Rotem, Stokkem (Dilsen-Stokkem), Maaseik (Maaseik), Leut, Meeswijk, Vucht (Maasmechelen)
Dit gebied beslaat de uiterwaarden van de Maas tussen Maaseik en Maasmechelen. De meanderende rivier verlegde regelmatig haar loop, waardoor het landschap kenmerkt zich door de aanwezigheid van vele fossiele en verlaten Maasmeanders. Historische dijken zijn nog aanwezig, de dijken zijn pas eind 20ste eeuw aaneengesloten gemaakt om overstromingen te voorkomen. In de tot een kilometer brede uiterwaarden tussen de dijk en de Maas zelf, kan de rivier nog regelmatig overstromen. Een unieke situatie voor Vlaanderen. Het landgebruik in de alluviale vlakte is agrarisch, enkele grote hoeven komen hier voor. Verder zijn er de gehuchten en dorpen, veelal ontstaan aan de toenmalige Maas. Nabij Leut strekt het kasteelpark van Villain XIIII zich uit in de riviervallei.

Elen (Dilsen-Stokkem), Maaseik, Neeroeteren (Maaseik)
Het gebied strekt zich uit langs de Bosbeek tussen Neeroeteren en Maaseik. Het vlakke reliëf werd plaatselijk gediversifieerd door latere zandverstuivingen en de vorming van landduinen zoals bij Siemkensheuvel. De bedding van de Bosbeek tussen Neeroeteren en Maaseik werd waarschijnlijk gedurende de 13de en/of de 14de eeuw gegraven in functie van de Maaseiker stadswallen en de watermolens. Men treft in de westelijke helft van het gebied een kleinschalig oud cultuurlandschap op een plaggenbodem aan in het deelgebied Langeren en De Staart, met een grote dichtheid aan houtkanten, graslanden, akkertjes en geriefhoutbossen. Centraal in het gebied ligt de zogenaamde Tösch, een nat terrein met grote percelen ten zuiden van de Bosbeek. Een uitgestrekt gebied van weiden en akkers op een plaggenbodem bepaalt het uitzicht van het oostelijk deel van het gebied, genaamd Wurfeld.

Elen, Rotem (Dilsen-Stokkem), Maaseik, Neeroeteren, Opoeteren (Maaseik)
De Zuid-Willemsvaart loopt dwars door het gebied van noord naar zuid. Ten westen van dit kanaal ligt het Bergerven en het Kempisch Plateau, dat hier zijn meest noordoostelijke uithoek kent en eindigt in een smal interfluvium tussen Bosbeek- en Maasvallei. De steilwand in de meanderbocht van Bergerven en de Bosbeekvallei begrenzen het plateau respectievelijk ten oosten en ten noorden. In de omgeving van de voormalige groeve te Berg, die landschappelijk weliswaar erg ingrijpend is geweest, dagzoomt het Zand van Waubach. De groeve en zijn omgeving zijn bestemd als recreatiegebied.

Heilderveld (Dilsen-Stokkem)
Molen De Wachter, gebouwd in 1871, is een bewaarde molenromp die teruggaat op een korenmolen, type stenen bovenkruier, bergmolen (beltmolen). De molen maakt deel uit van een landelijke omgeving, waarbij kerk, kasteel en molen de historisch gegroeide visuele bakens vormen van het dorpsgezicht Dilsen. Conische bakstenen molenromp op een deels afgegraven, met gras begroeide belt in een weide.