Inventaris

Kwadenplasstraat 12-16 (Destelbergen)
Omgracht kasteel in bijbehorend park met kasteelhoeve, bijgebouw en toegangspoort nabij de Ledebeek, in de noordwesthoek van de gemeente. In oorsprong zou de site met omgrachting opklimmen tot de vroege middeleeuwen. Ook de naam Notax wijst op de vroegmiddeleeuwse oorsprong. Begin 17de eeuw zou Notax heropgebouwd zijn tot een kasteel dat typologisch aansluit bij de bescheiden kastelen uit de eerste helft van de 17de eeuw. Gewit bak- en zandstenen kasteel van twee bouwlagen onder snijdende schilddaken en lage haakse westvleugel van één bouwlaag onder zadeldak.

Paardenstraat 54 (Destelbergen)
Gedeeltelijk gedempte rechthoekige omgrachting. Boerenwoning ingeplant aan de straatkant; één bouwlaag en zes traveeën onder zadeldak, waarschijnlijk opklimmend tot de 18de eeuw maar met latere aanpassingen. Bakstenen dwarsschuur onder hoog zadeldak.

Pastorijstraat 17 (Destelbergen)
De pastorie van Destelbergen, omgeven door een deels omgrachte pastorietuin, dateert van 1744. Zij werd onder abt Filips III Standaert gebouwd op kosten de Gentse Sint-Pietersabdij. Kenmerkend is de aanleg van de gebouwen, namelijk in een U-vorm met twee gelijkaardige voormalige koetshuizen die het naar de straat gerichte woonhuis aan weerszij flankeren. De pastoriewoning telt slechts één bouwlaag en vijf traveeën onder een geknikt zadeldak of mansardedak.

Veerdreef 2-4 (Destelbergen)
Neoclassicistisch kasteel van negen traveeën en twee bouwlagen op onderbouw, onder schilddak, gesitueerd in een kasteelpark en resulterend uit een vergroting waarschijnlijk van midden 19de eeuw van het bestaande kasteel: bewaarde benedenverdieping met bouwkenmerken uit midden 18de eeuw. In het park aanhorigheden uit de 18de en 19de eeuw. Ommuurde rechthoekige moestuin en vroegere ijskelder en resten van de walgracht en van Kasteel ter Kerchove.

Merlemontstraat 1 (Diepenbeek)
Het Hof, gelegen nabij de Merelberg bestond reeds ten tijde der eerste vrijheren. Hoeve met losstaande bestanddelen, met huidig uitzicht uit de 18de-begin 19de eeuw, doch met oudere kern. Gelegen aan het doodlopend einde van de Merlemontstraat met een relict van de oorspronkelijke omgrachting. De hoeve heeft een moestuin en enkele hoogstamfruitbomen en is omgeven door loofbossen, populierenaanplantingen, weilanden en bomenrijen.

Stationsstraat 25 (Diepenbeek)
De eerste burcht, het Oude Hof bevond zich in de nabijheid van de Breemakker. In 1433 werd de vrijheerlijkheid Diepenbeek verdeeld tussen de families Schoonvorst en van Gaver enerzijds en de families van Horne en de Merode anderzijds.

Diest (Diest)
Deze zone omvat de historische stadskern van Diest.

Schaffen (Diest), Halen, Zelem (Halen), Lummen, Meldert (Lummen)
De benedenloop van de Zwarte Beek vloeit vanaf Meldert (Lummen) in zuidwestelijke richting, om voorbij Zelem (Halen) op te gaan in de vallei van de Demer. De beek kronkelt hier tussen steeds hogere getuigenheuvels. De Zwarte Beek is nog één van de zeldzame waterlopen die haar natuurlijke meandering behouden heeft. Behalve de heuvelruggen komt ten zuiden van de vallei een aantal depressies voor: de Goren, Gorenbroek, Lange Beemden, Bakelbroek, de Leunen en het Rotbroek. Rond het straatdorp Zelem is het landschap aantrekkelijk en gevarieerd met gave vergezichten over de vallei en landschappelijk waardevolle elementen zoals holle wegen, bomenrijen en houtkanten.

Allerheiligenberg, Antwerpsestraat, Delphine Alenuslaan, Fort Leopold, Leopoldvest, Leuvensestraat (Diest)
In de restanten van de oorspronkelijke beplanting op de overgebleven gedeelten van de verdedigingsgordel, aangelegd in 1837-1856 rond Diest, zijn de instructies van een ministerieel besluit van 1852 met betrekking tot de beplanting nog duidelijk afleesbaar.

Allerheiligenberg 42, Antwerpsestraat, Fort Leopold, Leuvensestraat (Diest)
Historisch dient de vesting van Diest gesitueerd in het kader van de nationale defensiepolitiek waarbij Diest een spilfunctie kreeg toebedeeld bij de verdediging van de pas opgerichte Belgische staat.