Inventaris

Houtavestraat 1 (Kruisem)
Gesloten hoeve met vierkante aanleg en gewitte gebouwen omheen verhard erf met mestvaalt, ingeplant ten westen van de straat met private weg in het oosten. Toegang via doorrit in zuidvleugel. Boerenhuis van zeven traveeën en anderhalve bouwlaag onder schilddak, met kern uit de eerste helft van de 19de eeuw.

Huiseplein 10 (Kruisem)
Burgerhuis met links aanpalend tot tandartspraktijk verbouwde geboortehuis van musicus F.A. Gevaert, zie gedenkplaat aangebracht in 1930 naar aanleiding van de huldiging van het 100-jarig bestaan van België.

Huiseplein 13 (Kruisem)
Dorpshuis van zeven traveeën onder zadeldak, ingeplant op oude, minstens 18de-eeuwse rooilijn en huidige voorgevel uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.

Huiseplein 14 (Kruisem)
Alleenstaand gebouw met aansluitende tuin uit 1853 met in L-vorm aangebouwd voormalig koetshuis, verbouwd tot garage, met gekasseid voorpleintje, oorspronkelijk onmiddellijk palend aan het kerkhof.

Huiseplein 23 (Kruisem)
Achterin gelegen herenhuis met voortuin afgesloten door fraaie ijzeren hekken tussen gietijzeren zuiltjes op bakstenen voet. Woonhuis van zeven traveeën en één en twee bouwlagen onder zadeldak in kern zeker opklimmend tot eind 18de eeuw, hoger opgetrokken en voorzien van een nieuwe voorgevel circa 1905. Siertuin met opgaande bomen, serre en voormalige moestuin.

Huiseplein 3 (Kruisem)
Fraai huis van negen traveeën onder zadeldak met centraal getrapt dakvenster, in zijn huidige vorm daterend van 1872 doch oudere kern van vroegere hoeve.

Huiseplein 7 (Kruisem)
Rijhuis uit het interbellum van twee traveeën en twee bouwlagen onder plat dak met overstekende kroonlijst. Opgetrokken uit oranjerode baksteen met gecementeerde delen en arduinen plint.

Huisepontweg 1-3 (Kruisem)
Achterin gelegen burgerhuis met moestuin. Dubbelhuis van zes traveeën en twee bouwlagen onder schilddak, in kern opklimmend tot de eerste helft van de 19de eeuw, uitgebreid met travee rechts.

Huisepontweg 2 (Kruisem)
Verwaarloosd boerenhuis, voorheen met dorpswinkeltje. Oorspronkelijke hoeve met losstaande bestanddelen op U-vormige aanleg op sterk afhellend erf toegankelijk via ijzeren hek aan overhoekse gemetste pijlers.

Huisepontweg 36, 40-42 (Kruisem)
Het classicistisch kasteel van Wannegem-Lede werd in 1783 naar ontwerp van Gilles-Barnabé Guimard gebouwd in opdracht van baron Alphonse Baut de Rasmon. De tuinaanleg gebeurde volgens de typische ganzenvoet met drie vista' s. Het park is voorzien van een aantal typische tuinelementen van omstreeks 1900: de ommuurde moestuin met oranjerie, volière, ommuurde boomgaard en het jachtwachtershuisje. Verspreid liggen verschillende 18de-eeuwse tuinpaviljoenen of fabriques.