Inventaris

Essen (Essen), Kalmthout (Kalmthout)
In het gevarieerde gebied De Nol werd van de 14de tot de 18de eeuw turf gewonnen. Enkele grachten en beken zijn daar nog een overblijfsel van: ze waren vroeger in gebruik als turfvaart, om de turf af te voeren. Het ven van De Nol bleef na de ontginning van het veen als plas over. Het ven heeft een hoge natuurwaarde.

Aarschot, Gelrode (Aarschot), Betekom (Begijnendijk), Rotselaar, Werchter (Rotselaar), Tremelo (Tremelo)
De Demervallei van Aarschot tot Werchter is een belangrijk open ruimtegebied van Vlaanderen. Binnen de vallei zijn vele kleine reliëfverschillen die gevormd zijn in de historische riviervallei. Ook zijn er verschillende zandige opduikingen waar reeds in de steentijd bewoning was en waar op enkele plaatsen hoeves en later kastelen zich op vestigden: hoeve Nieuwland, Kasteel Nieuwland, Kasteel van Rivieren, Rega’s hof en het Bruggenhof. Ten zuiden van de vallei liggen enkele Diestiaanheuvels.

Kalmthout (Kalmthout)
De Kalmthoutse Heide is een uitgestrekt gebied dat bestaat uit een gevarieerd en dynamisch landschap met heide, vennen, bossen en stuifduinen. De gesloten bossen contrasteren met de open heide, de hoge en droge stuifduinen met de lage en natte vennen. De Kalmthoutse Heide is een typisch voorbeeld van een laaglandheide. De bijhorende fauna en flora zijn bijzonder. Enkele domeinen met landhuizen herinneren aan de ontginning van de heide. De esthetische en belevingswaarde van Kalmthoutse Heide is hoog: afwisselend, rijk aan historische relicten en met weidse zichten.

Aarschot, Langdorp, Rillaar (Aarschot), Diest, Kaggevinne, Molenstede (Diest), Averbode, Messelbroek, Testelt, Zichem (Scherpenheuvel-Zichem)
Het gebied omvat de Demervallei met overgangen naar rivierterrassen, getuigenheuvels en delen van de aanpalende beekvalleien. In het noorden werd de landduinenrij tussen Gijmel en Zavel mee opgenomen. Op de valleibodem komen talrijke donken en afgesneden en fossiele meanders voor. De Diestiaanheuvels ten zuiden van Molenstede zijn gesitueerd in het traditionele landschap ‘Demerland’. Terwijl Aarschot en Diest zich over de hele breedte van de Demervallei uitstrekken, zijn Langdorp, Messelbroek, Testelt en Zichem oude bewoningskernen aan de rand van de vallei. De valleibodem is nagenoeg onbebouwd.

Brasschaat (Brasschaat), Schoten (Schoten)
De oorsprong van domein ‘Ter Mik’ gaat terug tot 1775, toen het park werd aangelegd volgens een geometrisch patroon. Het kasteel volgde in 1785. Het oorspronkelijke kasteel brandde in 1875 af en werd herbouwd volgens plannen van de toestand in 1830. Het bijhorende park omvat een merkwaardig arboretum met een aantal zeldzame bomen. Verder wordt het gekenmerkt door overwegend gemengd loofbos, versneden door een dicht grachten- en drevenpatroon dat doorloopt tot in het domein ‘De Inslag’.

Wortel (Hoogstraten)
De rijksweldadigheidskolonie werd in 1822 gesticht, met als doel door werkverschaffing de armoede te bestrijden: wegen werden aangelegd, hoeves gebouwd, gronden ontgonnen op de heide. Het project mislukte en werd in 1842 stopgezet. Vanaf 1870 werd de kolonie van Wortel nieuw leven ingeblazen, in het kader van de beteugeling van bedelarij en landloperij. Nieuwe gebouwen werden opgericht. De afschaffing op van de wet op de landloperij in 1993 betekende de opheffing van de rijksweldadigheidskolonie van Wortel. Kolonie Wortel is een uniek voorbeeld van de inrichting van een gebied als weldadigheidskolonie. Ze wordt gekenmerkt door een karakteristiek gebouwenpatrimonium en een compartimentenlandschap (grote open percelen gras- en akkerland wisselen af met bossen en struwelen, ingebed in een typische drevenstructuur in rastervorm). Plaatselijk komen nog heiderelicten en een paar vennen voor.

Loenhout, Wuustwezel (Wuustwezel)
Het Kasteeldomein van Wuustwezel en de Vloeikens betreft een gevarieerd gebied met een sterk bebost kasteeldomein met hoge dendrologische waarde, een aantal open akkers en weilanden, een dicht netwerk van grachten en al dan niet vochtige bossen. Het contrast tussen het gesloten en beboste kasteeldomein en de open ruimte van akkers en weiland resulteert in een esthetisch waardevol geheel, dat dankzij de relatief goed bewaarde ontginningsstructuur en de aanwezigheid van bouwkundig erfgoed de geschiedenis van het gebied weerspiegelt.

Merksplas (Merksplas)
‘Zwart Goor - Rondpunt’ is een bebost voormalig landgoed binnen een open landelijke omgeving. De kern van het domein gaat terug tot de tweede helft van de 19de eeuw, toen de eigenaar begon met de ontginning van de Zwartgoorheide, een uitgestrekt heide- en vennengebied. De basisstructuur van het gebied wordt gevormd door dreven in driehoeksvorm, geïnspireerd door de vrijmetselarij. De open omgeving van de beboste kern is hoofzakelijk het gevolg van ontginningen uit het begin van de 20ste eeuw, met grote, rechthoekige kavels. Door talrijke functiewijzigingen van het domein is het gebouwenbestand van het gebied Zwart Goor – Rondpunt herhaaldelijk verbouwd. De Franse tuin dateert van 1926. Het esthetisch aantrekkelijke gebied heeft ook een belangrijke dendrologische waarde, door de dreven en oude bosbestanden.

Sint-Lenaarts (Brecht), Rijkevorsel (Rijkevorsel)
Het domein ‘De Hees’ betreft een van oudsher bestaand herengoed, dat toebehoorde aan de heer die de streek bezat en bestuurde. Het landschap bestaat uit een centraal bebost gebied rond het jachtkasteel ‘de Hees’, gelegen binnen een open agrarische omgeving.

Beerse (Beerse), Merksplas (Merksplas), Rijkevorsel (Rijkevorsel)
De Kolonie Merksplas is een voor het Vlaams Gewest uniek en intact voorbeeld van de opbouw en inrichting van een gebied als ‘onvrije’ weldadigheidskolonie. In 1823 werd de ’onvrije kolonie’ van Merksplas ontgonnen op de heide. Ze bood al snel onderdak aan ongeveer 600 bedelaars. In 1893 werd begonnen met het graven van de ringgracht, om ontsnappingen tegen te gaan. Deze ringgracht is nog grotendeels bewaard. Ook van het gebouwenbestand is heel wat bewaard gebleven (kerk, gebouwen van de huidige strafinrichting, boerderijen, bedrijfsgebouwen, schoolgebouw en personeelswoningen). Ook bijzonder is het kerkhof. Kenmerkend voor het landschap van dit gebied zijn verder het rastervormig drevenpatroon en de beboste percelen afgewisseld met akkerland. Het uitgestrekte en rustige geheel is een visueel zeer aantrekkelijk compartimentlandschap. De dendrologische waarde is groot.