Inventaris

Arendonk (Arendonk), Oud-Turnhout (Oud-Turnhout)
De ankerplaats is, hoewel plaatselijk aangetast doorheen de tijd, een uniek voorbeeld van een compleet historisch heide – economiesysteem. Historisch – landschappelijk vormde het westelijke deel (de vallei van de Aa met de woonkernen Schuurhoven en Schuurhovenberg) een complex van akkers en graslanden (het zogenaamde infield), terwijl het centrale en oostelijke deel ervan een immense heidevlakte was (het outfield).

De Daries 2, Kloosterbaan 5 (Arendonk)
Kloostercomplex, bestaande uit door klooster- en schoolvleugels omsloten binnenplaatsen, nutsgebouwen en een grote volledig ommuurde kloostertuin aan zuidwestelijke zijde.

As (As), Genk (Genk), Opglabbeek (Oudsbergen)
Tot begin 20ste eeuw was Waterschei een straatvormig gehucht ten noordoosten van Genk. In 1901 werd in het aangrenzende As de eerste steenkool van de Kempen aangeboord en in 1907 werd dan begonnen met de oprichting van de steenkolenmijn te Waterschei. Het landschap van heide, duinen en bossen op het Kempens Plateau werd er in de loop van de eeuw grondig gewijzigd. Niettemin vormt het grensgebied van beide gemeenten een aantrekkelijke omgeving met vele relicten van het industrieel-archeologisch mijnverleden en ook talrijke andere facetten van de cultuur- en natuurhistorie.

As, Niel-bij-As (As), Opoeteren (Maaseik), Opglabbeek (Oudsbergen)
De Bosbeekvallei is ingesneden in het Kempens plateau, plaatselijk tot 30m diep en is uitgesproken asymmetrisch. De Bosbeek kronkelt in vele meanders naar de Maas. In het alluvium rond de beek komen laagveengebieden voor. Het uitgesproken reliëf met bijhorende vochtgradiënt ligt aan de basis van een gediversifieerde begroeiing met oa. zegge, riet, graslanden, ruigtes, moerassen en broekbossen. In de hooi- en weilanden waren vele grachten aanwezig voor ontwatering en periodieke bevloeiing. In de vallei lagen diverse molens. Verder van de vallei verwijderd treft men in een meer open landschap weilanden aan en akkers op het plateau. Het gehucht De Houw heeft een langgerekte vorm en ligt in een zijdal van de Bosbeekvallei. In dit gehucht zijn nog vele bouwkundig waardevolle elementen aanwezig zoals hoeves, kapellen en kruisen.

Niel-bij-As (As)
Het Heiderbos in As is een open bos met de grootste populatie van jeneverbessen in Vlaanderen.

Niel-bij-As (As), Lanklaar (Dilsen-Stokkem), Mechelen-aan-de-Maas, Opgrimbie, Vucht (Maasmechelen)
De aaneengesloten heide- en boscomplexen worden doorsneden door de steilrand van het Kempisch Plateau. In Ven Onder de Berg ligt een voor Europa uniek laaglandhoogveen. In de omgeving van de heide komen belangrijke concentraties van wintereikenrelictbosjes, struwelen, houtwallen en afzonderlijke stoven voor. De Mechelse Heide telt nog bunkers en loopgraven die teruggaan tot de inrichting als Duits militair oefenterrein in de Eerste Wereldoorlog. De 19de-eeuwse naaldhoutaanplantingen hebben een drevenpatroon dat de systematische aanleg in functie van de mijnbouw verraadt. Langs de Zuid-Willemsvaart ligt de voormalige mijnsite van Eisden, via het Kolenspoor verbonden met het station van As. Naast de vier terrils getuigen nog enkele gebouwen en mijninstallaties van de vroegere mijnsite.

Duinstraat 25-27 (As)
Voormalige langgestrekte hoeve met ordonnantie: dwarsschuur-stal-woonhuis. De dwarsschuur is thans als woonhuis ingericht. Eén bouwlaag en acht traveeën onder zadeldak.

Duinstraat 29 (As)
Langgestrekte hoeve (nok loodrecht op de straat) met ordonnantie: stal-dwarsschuur-stalwoonhuis. Boomgaard voor de hoeve en waterput met bewaarde zwengelboom.

Herengracht 8 (As)
Gaaf bewaarde, langgestrekte hoeve. Ordonnantie: dwarsschuur-stalwoonhuis in een eveneens gaaf bewaarde omgeving met oude boomgaard achter de hoeve en eiken aan de straatzijde.

Klaverbergstraat (As), Opglabbekerzavel, Vliegplein (Genk)
In het noordoosten van de gemeente As op de grens met Genk (Waterschei-Zwartberg)ligt het stuifduingebied Klaverberg. Op deze landduinen staan oude hakhoutstoven van wintereik. De meest monumentale en imposante stoven, bevinden zich op de grens van de gemeenten As en Genk, ongeveer op het hoogste punt van de landduin. Het ondergrondse wortelstel van deze eiken zou 800 jaar oud zijn.