Inventaris

Grobbendonk (Grobbendonk), Nijlen (Nijlen), Pulle, Viersel (Zandhoven)
Het gebied omvat de vallei van de Kleine Nete tussen Viersel, Nijlen en Eisterlee. Centraal lopen de Kleine Nete als typische laaglandbeek met meanderend patroon en parallel de Kleine Pulse Beek en Laak. Het Netekanaal is een belangrijk relict van de kanalisatiegeschiedenis van de Kleine Nete en vormt de overgang naar de voormalige vloeibeemden van het Viersels Gebroekt. Hier stromen ook de Molenbeek en Kleine Beek te midden van de graslanden. In de Netevallei liggen oude graslanden, afgewisseld met concentraties akkerland en verspreide bospercelen. Op de pleistocene donken in de vallei en op de overgang naar de gehuchten op de valleirand liggen verspreide hoeves. Het landschap getuigt van de intense relatie tussen beek en beekvallei en de wisselwerking tussen natuur en menselijke activiteit die verschillende landschapstypes heeft opgeleverd.

Oude Durmedijk, Palingstraat (Hamme), Oude Durmedijk (Waasmunster)
Het landschappelijk geheel ‘Oude Durme’ ligt op de grens van de gemeenten Hamme en Waasmunster. In de jaren 1931-1937 werd de loop van de Durme tussen Waasmunster en Hamme genormaliseerd. Hierbij werden verschillende meanders afgesneden, waardoor de rivier met 2,3 km ingekort werd. De afgesneden meanders staan sindsdien bekend als de ‘Oude Durme’. Van de late middeleeuwen tot de 20ste eeuw bestond het landschap langs de benedenloop van de Durme uit hooilanden of meersen op de lager gelegen gronden en akkers op de hoger gelegen gronden. De meersen werden tijdens het winterhalfjaar bevloeid met het water van de Durme. In het Landschappelijk geheel 'Oude Durme' is het traditionele cultuurlandschap vrij goed bewaard gebleven.

Hasselt, Spalbeek (Hasselt), Berbroek, Schulen (Herk-de-Stad), Lummen (Lummen)
De Demer is al vroeg gekanaliseerd en ingedijkt om overstromingen tegen te gaan en in functie van het transport. De Demervallei is een moerassig gebied met broekbossen, vochtige weilanden op de iets hogere delen, en grote zones met populierenaanplantingen. Op de rivier liggen meerdere historische waterradmolens. In heel het gebied zijn op de perceelsgrenzen nog veel relicten van houtwallen, al dan niet met knoteiken, in het landschap bewaard. De bewoning en de akkercomplexen concentreren zich op deze stuifzandgronden en zandleemgronden. Naast schaarse leembouw, zijn (deels versteende) hoeven in vakwerk nog in ruime mate aanwezig. In de Demervallei liggen meerdere kasteeldomeinen die teruggaan op een motte of donjon zoals de waterburchten 't Looi en de Burg. De omringende parken en tuinen worden gekenmerkt door een bijzondere aanleg en zijn van groot belang op vlak van tuinarchitectuur.

Kermt, Kuringen, Stokrooie (Hasselt)
De abdijsite van Herkenrode ligt in de Demervallei in het overgangsgebied tussen de Lage Kempen en Haspengouw. Het is een uitgestrekt historisch domein dat teruggaat tot het voormalige abdijcomplex der cisterciënzerinnen (gesticht in 1182). Ten noorden van de Demer situeren zich de beemden, ten zuiden de oude abdij met haar aanhorigheden, neerhof, het oostelijk gelegen kasteelpark en de overige, hoger gelegen landbouwgronden. Behalve niet-bevloeid hooi- en weiland kwamen hier tot in de 20ste eeuw ook grote vloeiweiden voor.

Eksel (Hechtel-Eksel), Peer (Peer), Neerpelt, Overpelt (Pelt)
Het brongebied van Dommel, Bollisserbeek en Peerderloop bevindt zich op de noordelijke rand van het Kempisch Plateau. De Dommel heeft een typisch en erg gaaf bewaard venig beekdal waar later in de veenuitgravingen talrijke visvijvers werden aangelegd. De oorspronkelijk bevloeide graslanden zijn vaak verruigd en nu gekenmerkt door elzenbroekbos. In de beekvallei zijn nog een aantal onderslagmolens bewaard en de omgeving wordt gekenmerkt door houtkanten, bomenrijen en sloten als perceelsscheiding. Verspreid in de beekvallei liggen talrijke voorbeelden van voornamelijk 19de-eeuwse, langgestrekte hoeven als restanten van de traditionele bebouwing. In de omgeving van de oude woonkernen komen uitgestrekte plaggenbodems voor. Naast de karakteristieke Maria-kapelletjes bij vrijwel elk kruispunt, zijn er enkele grote kapellen die teruggaan tot de 8ste eeuw.

Aardeken, Bleekmeersstraat, Nijverheidstraat, Snepstraat (Lokeren)
Het gebied Buylaers - Verloren Bos, respectievelijk een alluviaal landschap en een stuifzandlandschap zijn twee elementen die het rivierlandschap van de Durme typeren. Het deelgebied Verloren Bos omvat het omstreeks 1899-1900 gebouwde eclectische kasteel Verloren Bos met park.

Lommel (Lommel)
Midden 19de eeuw werden grootschalige vloeiweiden aangelegd om de onvruchtbare heidegebieden in de Limburgse en Antwerpse Kempen landbouwkundig te valoriseren. De realisatie van deze projecten was mogelijk dankzij de sedert 1825 in gebruik genomen Zuid-Willemsvaart en het Kempens kanaal van Bocholt tot Herentals. In Lommel ontstonden vier irrigatiezones. Drie blokken liggen binnen de perimeter van deze ankerplaats, met name de wateringen van Lommel-Kolonie, Jozef Keelhoff en Hondsbos. De vloeiweiden van Lommel-Kolonie, tegenwoordig 'De Watering' genoemd, werden aangelegd door de Belgische staat in 1848, tussen het kanaal Bocholt-Herentals en de Nederlandse grens, in het noordoosten van de gemeente Lommel. Deze watering was vanaf haar ontstaan onafscheidelijk verbonden met de Rijkskolonie van Lommel-Kolonie.

Lommel (Lommel), Neerpelt (Pelt)
Het Hageven is gelegen aan de Dommel. Langs de Dommel komen er veenformaties voor, overwegend begroeid met rietvelden. Ten oosten van de Dommel komen overwegend kleinschalige vochtige weidepercelen voor. In oostelijke richting gaan deze geleidelijk over in een meer open akkerbouwgebied op plaggenbodems. De riet-, vijver- en vennenzone ten westen van de Dommel sluit zeer nauw aan bij het heidelandschap met landduinen en deflatiekommen met soms stagnerend water. Om de zandgronden te verbeteren werd rond 1850 een irrigatiesysteem aangelegd in de omgeving van de Bergeikse dijk waarvan nog relicten zichtbaar.

Waasmunster (Waasmunster)
Het landschappelijk geheel ‘Sombekebroek’ omvat de voormalige polder Sombekebroek alsook delen van de voormalige polder Weymeerbroek. Het wordt in het oosten en het noorden begrensd door de oude spoorweg Sint-Niklaas-Dendermonde, in het zuiden door de Durme en in het westen door de wijk Wareslage. Het gebied bestond sinds de late middeleeuwen overwegend uit hooilanden (in de streek meersen genaamd) die ’s winters bevloeid werden met het slibrijke water van de Durme.

Viersel (Zandhoven)
Het Viersels Gebroekt ligt in de vallei van de Kleine Nete en werd in het verleden ingericht als vloeiweide. Het netwerk van sloten in functie van de bevloeiing is vandaag nog deels herkenbaar in de huidige graslanden.