Beschrijving

Proactief toezicht speelt een cruciale rol bij het behoud van beschermd onroerend erfgoed, het zorgt voor bescherming tegen verval, schade of ongecontroleerde veranderingen. Door regelmatig en vroegtijdig toezicht te houden op het beheer en de fysieke toestand, kunnen kleine gebreken of bedreigingen snel geïdentificeerd en verholpen worden. Dit voordat ze uitgroeien tot grotere problemen, die moeilijker te herstellen zijn en waarvan het herstel vaak een hogere kostprijs heeft. Proactief toezicht voorkomt niet alleen verlies van erfgoedwaarde, maar bespaart ook kosten op lange termijn.

In de periode 2022-2024 voerde het agentschap Onroerend Erfgoed een bureauonderzoek uit in het kader van een eerste project proactief toezicht, dat voortvloeide uit de beleidsnota 2019-2024 en de actie beschreven in het ondernemingsplan 2020-2024: D03.1/P04 - Leegstand van onroerend erfgoed. Het doel van dit project was een overzicht te krijgen van de beschermde objecten die mogelijk te maken hebben met verwaarlozing. Een plaatsbezoek aan al het beschermd erfgoed zou het meest volledige en nauwkeurige resultaat opleveren, maar door de grote hoeveelheid aan beschermde objecten was dit niet mogelijk.

Daarom werd er gekozen voor een bureauonderzoek. Door dataonderzoek in het dossierbehandelsysteem Bredero werd voor een aantal categorieën beschermd bouwkundig erfgoed gekeken voor welk van de erfgoedsites er vanaf 2012 geen beheersdossiers (inclusief premie -en handhavingsdossiers) aangemaakt waren bij het agentschap, en waarvan de huidige toestand dus niet gekend is. De afwezigheid van beheersdossiers zou kunnen wijzen op het mogelijk niet voldoen aan de instandhoudingsplicht of het uitvoeren van werken die niet zijn aangevraagd of toegelaten.

Om tot een behapbare lijst te komen, werd gefocust op bouwkundige clusters. De meeste beschermingen hebben immers een bouwkundige typologie en voor dit project bieden de bouwkundige beschermingen een goed startpunt. In een eerste fase werden de bouwkundige clusters hoeves, religieus erfgoed (ander dan kerken en orgels), industrieel erfgoed, militair erfgoed, kerken (zonder de afzonderlijk beschermde orgels), orgels, openbaar erfgoed en historische landgoederen onderzocht.

Dit bureauonderzoek resulteerde in een lijst van beschermd erfgoed waarvoor mogelijk verder proactief toezicht op het terrein nodig is.