Beschrijving
Van 2015 tot 2018 liep de herinventarisatie van het bouwkundig erfgoed in het Antwerpse district Deurne. Het was een intensieve samenwerking tussen het districtsbestuur, de stad Antwerpen, het agentschap Onroerend Erfgoed en bouwhistorici Steven Van den Borne, Elke Van Severen en Tim Bisschops. Het project leverde bijna 300 nieuwe inventaristeksten op.
Een eerste inventaris van het bouwkundig erfgoed in Deurne werd gepubliceerd in 1992. De fiches uit dit project geven een correct beeld van de twee belangrijkste krachtvelden van het bouwkundig erfgoed in Deurne. De historische ankerpunten van de grote gemeente, zoals kerken, kasteeldomeinen en hoeves, vormen vanzelfsprekend de basis van de inventaris. En daarnaast is de opvallende aanwezigheid van vooruitstrevende modernistische architectuur in Deurne met talrijke inventarisfiches geïllustreerd.
Onderbelicht in de inventaris van 1992 is de eerder conventionele burgerlijke architectuur uit het interbellum die het straatbeeld in grote delen van Deurne domineert. Daarmee bedoelen we de fraaie burgerhuizen met verzorgde gevels in ornamentele art deco, in cottagestijl of in neotraditionele trant. Omheinde voortuinen en bomenrijen in de straat vervolledigen het pittoreske architecturale ideaal dat de burgerij in de jaren 1920 doorgaans naleefde, nog niet klaar voor het modernistische ideeëngoed van de jaren 1930.
In de wijk ten noorden van het Rivierenhof tref je dit beeld vrijwel onaangetast aan in de Venneborglaan of de Ter Rivierenlaan. De wijk rond deze straten werd gescreend door het agentschap Onroerend Erfgoed in 2015-2016. In deze eerste fase van de herinventarisatie van het bouwkundig erfgoed in Deurne kreeg de inventaris er ruim honderd fiches bij.
In juni 2017 startten Steven Van den Borne van onderzoeksbureau GUMA, Elke Van Severen en Tim Bisschops aan de tweede fase, dat het volledige grondgebied van Deurne screende. Het agentschap Onroerend Erfgoed selecteerde samen met collega’s van het district Deurne en de dienst monumentenzorg van de stad Antwerpen een 150-tal nieuwe fiches die de inventaris van het bouwkundig erfgoed zullen vervolledigen.
Dat het hiaat zich vooral situeert bij de kwalitatieve, maar eerder conventionele architectuur, blijkt ook hier. Zowat helft van deze geselecteerde panden dateren zijn burgerhuizen uit de jaren 1920 met woningen in art deco en cottagestijl of met een klassieke natuurstenen façade. Dat er ook een aantal ontwerpen van bekende architect Jef Huygh tussen zitten, bewijst het belang van deze herinventarisatie.
Naoorlogse architectuur, met klinkende architectennamen zoals Jul De Roover, Paul Meekels, Hubert Semal of Roger Groothaert, vormt met dertig nieuwe fiches een essentiële aanvulling van de inventaris.
Wat de 19de- en begin-20ste-eeuwse architectuur betreft, staan er een aantal evidenties in de lijst. De begraafplaats Silsburg is er één van, of de kapel op het Cogelsplein die je ziet als je Deurne binnenkomt. Concentraties van kleurrijke eclectische gevels met een vleugje art nouveau vonden we bijvoorbeeld in de Plankenberg- en Leeuwlantstraat of op de Waterbaan.
Er zijn maar 15 nieuwe fiches nodig om het beeld van de modernistische architectuur in Deurne helemaal scherp te hebben. De inventarisfiches die onze collega’s in 1992 uitwerkten van de modernistische panden, zijn echter volgens de huidige inventarismethodologie te summier. Het aanvullen van 50 oude inventarisfiches vormde daarom een belangrijk onderdeel van de herinventarisatieopdracht.