Beschrijving

In navolging van de vorige beleidsnota Onroerend Erfgoed (2009-2014), waarin de herinventarisatie van de binnenstad van Gent als opdracht werd vooropgesteld, startte de Afdeling Onderzoek en Bescherming van het Agentschap Onroerend Erfgoed in 2012 met de herinventarisatie van de vroegere Sint-Pieters-Aaigemwijk in de omgeving van het Gentse Sint-Pietersstation, en vanaf 2013 met de wijk rondom het Muinkpark. De herinventarisatie van Gent zal een vervolg kennen in de volgende beleidstermijn (2014-2019), meer bepaald met een klemtoon op 20ste-eeuwse architectuur.

De opmaak van de systematische overzichtsinventaris van het bouwkundig erfgoed van de stad Gent is gestart in 1975 met de inventaris van de Kuip van Gent, het oudste historische stadscentrum. Daarna volgden de 16de-eeuwse stadsuitbreiding, de 19de-eeuwse stadsuitbreiding en de deelgemeenten. Het veldwerk werd beëindigd in 1983. De resultaten werden gepubliceerd in boekvorm in de reeks “Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen”, de delen 4na (1976), 4nb (1979), 4nc (1983) en 4nd (1983), en online beschikbaar op https://inventaris.onroerenderfgoed.be.

Gezien de nieuwe ontwikkelingen in de zorg om onroerend erfgoed bleek een herinventarisatie van de stad Gent sterk aangewezen. Zo kwam de architectuur van de 20ste eeuw minder aan bod in de eerste inventariscampagne, hoewel er in principe geen chronologische limiet voor opname in de inventaris was vooropgesteld.

In overleg met de bevoegde stedelijke diensten werd daarom besloten om de in de 20ste eeuw verstedelijkte wijk rond de Rijsenbergstraat aan het Sint-Pietersstation als eerste te herinventariseren. Bovendien betekenen huidige en toekomstige ontwikkelingen een toenemende druk op deze woonwijk. In functie hiervan maakt de stad een Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) Rijsenbergwijk op, waarbij ook oog is voor de panden met erfgoedwaarde. De herinventarisatie liep van 2012 tot 2014 en gebeurde in samenwerking met studenten van de opleiding Monumenten- en Landschapszorg aan de Universiteit Antwerpen (toenmalige Artesis Hogeschool).

Een tweede wijk met een interessant overzicht aan vroeg 20ste-eeuwse architectuur is de wijk rondom het Muinkpark. In samenwerking met Tamara Rogiest (stad Gent, Dienst Monumentenzorg en Architectuur) werden in 2013-2014 de Tentoonstellingslaan, de Hertstraat en de Muinklaan geherinventariseerd.

Naast de geografische herinventarisatie van deze twee wijken, was er ook aandacht voor thematische projecten. Het eerste was het project ‘Tegels in Gevels’ in 2013. De inventarisatie baseerde zich op een fiets- en wandelgids uitgegeven door de Dienst Monumentenzorg en Architectuur van de stad in 2012, waarbij aandacht was voor de Gentse architectuur van omstreeks 1905-1913 verfraaid met decoratieve tegels en tegeltableaus. Op basis van een screening van deze publicatie werden nieuwe relicten aan de databank toegevoegd, en werden reeds vastgestelde relicten aangevuld met nieuwe informatie.

In 2014 volgde een tweede thematisch project waarbij een aantal 20ste-eeuwse, hoofdzakelijk naoorlogse, parochiekerken aan de inventaris werden toegevoegd. Het eigen veldwerk en onderzoek kon ondersteund worden met onuitgegeven nota’s rond deze parochiekerken aangereikt door de stedelijke dienst. Ook in het kader van ad-hoc-aanvragen tot opname in de inventaris, werd een selectie Gentse panden en gehelen na evaluatie aan de inventaris toegevoegd. Deze toevoegingen gebeurden deels op vraag van externen, deels op vraag van de dienst Monumentenzorg en Architectuur van de stad.

Aangezien ook de bestaande inventarisgegevens aan een update toe waren, werd in 2014 bijkomend ingezet op de controle en de eventuele aanpassing van adressen en statussen (bewaard/verbouwd/gesloopt) van de geïnventariseerde gebouwen. Het aanvullen van fotomateriaal van de Gentse relicten werd vanaf 2013 gestimuleerd door het toevoegen van ingescande archieffoto’s, die dateren uit de eerste inventarisatiecampagne (1975-1983). Aangezien voor relicten in bepaalde Gentse wijken ook geen recente foto beschikbaar is, werd in 2014 de fotodatabank verder aangevuld met foto’s van de huidige toestand van deze relicten. In de volgende beleidstermijn wordt de aandacht voor het 20ste-eeuwse bouwkundig erfgoed in Gent gecontinueerd. De inventarisatie van de wijk rond het Muinkpark kan verder worden afgerond. Het is ook wenselijk om de beste voorbeelden van de naoorlogse architectuur in Gent aan de inventaris toe te voegen. Dit erfgoed is nog ondervertegenwoordigd, en bereikt vandaag een punt waarop het voor het eerst het voorwerp is van verbouwingen en aanvragen tot sloop. Dit kan de aanzet vormen tot het opbouwen van een expertise binnen het agentschap over het waarderen van naoorlogse erfgoed. Een expertise die nadien ruimer in Vlaanderen kan worden ingezet.