Beschrijving
Bij de inventarisatie van het bouwkundig erfgoed in de gemeente Pittem werden in totaal 297 bouwkundige relicten geselecteerd en voorzien van tekst- en fotomateriaal. Dit erfgoed werd gekaderd binnen zijn ruimtelijke context aan de hand van 103 straatbeschrijvingen en een typering van de historiek en ruimtelijke structuur van elke deelgemeente.
Spilgemeente Pittem is een landbouw-, nijverheids- en woongemeente, bestaande uit een historische dorpskern met centraal gelegen marktplein, waarrond zich een groot landelijk gebied uitstrekt met nog enkele kleinere en oudere woonkernen of gehuchten als De Krieke, Muizelare, Rijsselende, Kruiskalsijde en Turkeijen. De dorpskern is uitgebouwd rond de Onze-Lieve-Vrouwekerk met romaanse toren. De oudste Pittemse dorpsbebouwing klimt op tot de 18de eeuw. Blikvangers zijn hierbij de fraaie woning Veys uit 1784 in een late rococostijl en het classicistische herenhuis Amerlinck uit 1796 met directoirestijlkenmerken in het interieur. Langs de Brugsesteenweg ligt de voormalige paardenposterij uit 1783, als wisselplaats voor postkoetsen op het traject Brugge-Kortrijk. Verder treft men daar nog enkele 19de-eeuwse burger- en herenhuizen aan in neoclassicistische stijl met veelal bepleisterde en beschilderde lijstgevel.
Het omringende agrarisch gebied is vooral gericht op tuinbouw en varkensteelt. Blikvangers in het landelijke gebied zijn het neoclassicistische kasteel Joos de ter Beerst, aangepast tot Sint-Jozefskliniek en het eclectische kasteel Ronceval, uit 1885-1895. Daarnaast treft men verspreide, nog in bedrijf zijnde hoeves aan met een voornamelijk 19de-eeuws gebouwenbestand, waarvan het boerenhuis soms een 18de-eeuwse of oudere kern heeft, maar ook vaak met een vernieuwd of verbouwd boerenhuis.
De begin-20ste-eeuwse Plaatsmolen, teruggaand op een 14de-eeuwse molensite, is de enige bewaarde windmolen in Pittem. Daarnaast zijn er ook relicten van de vlasindustrie, onder meer de relatief gaaf bewaarde vlasfabriek (roterij) in de Kriekestraat. Een ander restant van industriële activiteiten is de voormalige steenbakkerij Pittem Berg.
Deelgemeente Egem is een kleine landbouw- en woongemeente, met een dorpskern in het zuidoosten van de gemeente waarrond zich een landelijk gebied uitstrekt. Het huidige centrale dorpsplein is ontstaan in de 19de en 20ste eeuw, in het kader van de bouw van de neogotische Sint-Germanuskerk. Het grootste deel van de oorspronkelijke bebouwing wordt gevormd door heterogene bebouwing uit de 19de en eerste helft van de 20ste eeuw, geconcentreerd in de dorpskern, in Egemkapelle en als lintbebouwing langs de invalswegen. Mooie voorbeelden zijn de herberg "In d'Hespe", een opvallend samenstel van twee huizen aan de Brugsesteenweg of de molenaarswoning Maes.
Tijdens het interbellum worden enkele traditionele interbellumwoningen opgetrokken, veelal bakstenen volumes van een of twee bouwlagen onder zadeldak, vaak voorzien van banden in gekleurde baksteen, voornamelijk langs de invalswegen. Als laat neoclassicistisch voorbeeld is er de woning van de gebroeders Ampe.
Egem heeft een agrarische functie met onder meer (glas)tuinbouw en varkensteelt. Het telt meerdere verspreide, nog in bedrijf zijnde hoeves met voornamelijk een 19de-eeuws gebouwenbestand, waarvan het boerenhuis soms een18de-eeuwse of oudere kern heeft. Verspreid over het landelijk gebied verschijnen in de loop van de 19de eeuw kleine landarbeiderswoningen, onder meer een fraai ensemble aan de Klijtmolenstraat. In het landelijke gebied worden ook relicten van de vlasindustrie aangetroffen, onder meer relatief gaaf bewaarde vlasfabrieken (roterijen) in de Klijtmolenstraat. Een ander restant van industriële activiteiten is de steenbakkerij Ampe.