erfgoedobject

Domein Zwart Goor-Rondpunt

landschappelijk geheel
ID
135008
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135008

Beschrijving

Domein ‘Zwart Goor-Rondpunt’ is gelegen in de gemeente Merksplas in de Antwerpse Noorderkempen en betreft een voormalig bebost landgoed binnen een open landelijke omgeving. De begrenzing wordt gevormd door de Strikkeweg in het noorden, Lipseinde en het Geheul in het oosten, de Berkelaar in het zuiden en Hoekeinde in het westen.

Reeds zeer vroeg in de geschiedenis was de mens aanwezig in dit gebied. In de omgeving van Zwart Goor-Rondpunt werden immers prehistorische silexen gevonden. De oudste informatie over hoe het landschap eruit zag is echter van veel latere datum.

Op de kabinetskaart van graaf de Ferraris (1770-1778) herkennen we de ankerplaats als een onderdeel van een uitgebreid heidegebied met enkele moerassen, kenmerkend voor de Noorderkempen in die periode. In het noorden onderscheiden we het ‘Cromven’, alsook een kleine landbouwontginning met enkele weilanden en akkers. Deze situatie is omstreeks het midden van de 19de eeuw (zoals zichtbaar op de topografische kaart van Vandermaelen) nog niet gewijzigd. Het ontstaan van het oorspronkelijke domein ‘t Kasteeltje’, in het centrum van het domein gaat terug tot de tweede helft van de 19de eeuw toen de toenmalige eigenaar begon met de ontginning van de ‘Zwartgoorheide’, een uitgestrekt heide- en vennengebied in het noorden van de gemeente Merksplas. Als basis van de structuur van het domein, werden de dreven in driehoeksvorm aangelegd, zodat ze geen kruis vormden. De open omgeving van het dicht beboste domein is, uitgezonderd de noordelijk gelegen, kleine kern, hoofdzakelijk het resultaat van jongere heideontginningen uit het begin van de 20ste eeuw, wat zich in het landschap uit onder de vorm van grote, rechthoekige kavels.

De structuur van het voormalige domein of landgoed is hoogst opmerkelijk. De toenmalige eigenaar, en vrijmetselaar, liet de dreven aanleggen in driehoeksvorm, zodat ze geen kruis zouden vormen op de snijpunten. Deze, in het landschap duidelijk herkenbare, structuur is gaaf bewaard gebleven. Ten gevolge van de vele verschillende functies -van buitenverblijf over boerderij en tuinbouwbedrijf naar schoolkolonie en klooster- die het domein doorheen de geschiedenis heeft vervuld, is er aan het oorspronkelijke gebouwencomplex heel wat gewijzigd. Het langgerekte landhuis bleef ten dele bewaard, maar werd herhaaldelijk verbouwd en doet nu dienst als klooster. De bijhorende Franse tuin werd aangelegd in 1926. In deze periode werden eveneens het nog bestaande aalmoezeniershuis en de jachtwachterwoning gebouwd. Dankzij de relicten van de oude bosaanplanten, alsook de dreven, vertegenwoordigt dit domein een belangrijke dendrologische waarde.

Aansluitend op het landschap van het Turnhouts Vennengebied in het oosten en de Rijksweldadigheidskolonie in het westen, is het Zwart Goor-Rondpunt bovendien belangrijk als refugie voor doortrekkende en foeragerende dieren uit de bossen in de omgeving. Domein Zwart Goor-Rondput betreft een ruimtelijk opvallend en esthetisch aantrekkelijk complex van een gesloten bosrijk gebied binnen de open, landelijke omgeving van het noorden van de gemeente Merksplas.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.

Bron: Ankerplaats 'Domein Zwart Goor-Rondpunt'. Landschapsatlas, A10009, Agentschap Onroerend Erfgoed, Brussel.
Auteurs: Van Olmen, Mira; De Borgher, Marc; Meesters, Ludo; De Clippel, Jean-Yves
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Domein Zwart Goor-Rondpunt [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135008 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.