Beschrijving

Sociale huisvestingsmaatschappij De Goedkoope Woning van het Arrondissement Antwerpen werd gesticht op 20 oktober 1920, vlak na de oprichting van de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen en Woonvertrekken, die de Antwerpse maatschappij erkende in 1921. De stichters en aandeelhouders van de maatschappij waren de Belgische Staat, de provincie Antwerpen, de gemeenten Berchem, Borgerhout en Merksem, evenals enkele private personen. De eerste voorzitter was notaris Emile Lemineur. Het hoofddoel van de maatschappij was het huisvesten van grote gezinnen in de beste condities op het vlak van hygiëne en moraal. Vanuit de overtuiging dat een sociale woning bijdroeg aan zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid, wijzigde de naam op 2 april 1960 tot De Ideale Woning, Arrondissement Antwerpen. Op 3 april 1982 breidde het patrimonium van de maatschappij uit door opslorping van sociale huisvestingsmaatschappij De Nieuwe Wijk van Kapellen. De maatschappij is thans actief in de volgende gemeenten: Antwerpen, Aartselaar, Boechout, Borsbeek, Brecht, Edegem, Essen, Hemiksem, Hove, Kalmthout, Kapellen, Kontich, Lint, Malle, Mortsel, Niel, Rumst, Schoten, Stabroek, Wijnegem en Wommelgem.

De huisvestingsmaatschappij richtte zich zowel op arbeiders als bedienden. Vanuit haar focus op gezinnen werden in eerste instantie overwegend eengezinswoningen gebouwd. Deze woningen zouden al snel herleid worden tot een aantal types, die de uitkomst waren van een grondige studie en waarin een goede organisatie van de woningen werd nagestreefd, evenals een rationele toepassing van bouwmethodes en –materialen. In het eerste werkjaar werden zo vier types eengezinswoningen ontworpen en één type winkelhuis. Deze types werden tijdens de vroege jaren twintig ingepast in het ideaal van de tuinwijken. De voornaamste aandachtspunten hierbij waren de sociale condities van de bewoners, een goeie oriëntatie ten opzichte van de zon en de wind, aangename perspectieven en respect voor verkeerseisen en hygiënische normen. Niet alleen het ontwerp van de woningen was dus weloverwogen, maar evenzeer de inplanting van de woningen, de beplantingen en afsluitingen van tuinen en openbare ruimte.

De bouwactiviteit nam tijdens de eerste drie jaar een vliegende start en leidde tot de realisatie van 1.333 eengezinswoningen. Vanaf 1923 verkocht de maatschappij ook sociale woningen. Interessante voorbeelden van de vroegste realisaties zijn de Tuinwijk Groenenhoek in Berchem, aangevat in 1921 naar ontwerp van architecten Vincent Cols en Jules De Roeck (137 woningen), en de Tuinwijk van Niel, waarvan de eerste fase van 114 huizen eveneens ontworpen werd door Cols & De Roeck. Dit architectenduo realiseerde een groot aantal tuinwijken voor de maatschappij.

Een gebrek aan fondsen bracht echter al snel een kentering teweeg. De bouwactiviteit daalde bijkomend door de economische crisis van de jaren 1930 en de Tweede Wereldoorlog. Ook werd tijdens de oorlog een deel van het patrimonium beschadigd. De klemtoon in de naoorlogse periode lag in eerste instantie op wederopbouw, maar nadien werd ook de nieuwbouw gestimuleerd. Hoewel de aandacht van de huisvestingsmaatschappij steeds geconcentreerd bleef op gezinnen, werden toen ook appartementsgebouwen opgetrokken met flats voor alleenstaanden en kleine – en nadien ook voor grote – gezinnen. In 1955 werd de 3000ste woning gerealiseerd en bezat de maatschappij een patrimonium verspreid over 23 gemeenten. Nadien nam het patrimonium toe met een duizendtal wooneenheden per decennium en een bouwpiek rond 1980, waardoor in 1982 de 6000ste woning werd opgeleverd.

Vanaf de jaren 1960 speelde de maatschappij ook in op de vergrijzing van haar oorspronkelijke huurders met de bouw van bejaardenwoningen. Vanaf de jaren 1970 werd ook ingespeeld op de vraag naar woningen voor fysiek en mentaal gehandicapten. De ambitie van de maatschappij was om deze diverse woninggroepen en –types te combineren tot woonentiteiten, waarin de verschillende doelgroepen samenleefden en waar meerdere woningtypes aanwezig waren die aangepast waren aan specifieke gezinstoestanden.

Datum: 30-04-2019
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Erfgoedobjecten

Opdrachtgever van

Nationale Werf Borgerhout

Parkwijk De Vallaer

Sculptuur ontworpen door Wim Ibens

Sociale woonwijk

Sociale woonwijk Berchemlei

Tuinwijk Achturenplein

Tuinwijk Bosstraat

Tuinwijk Minerva

Tuinwijk Weerstandlaan

Tuinwijken Groenenhoek

Thema's

Opdrachtgever van

Jan Sanderslaan

Mayerlei

Nieuwe Tuinwijk

Tuinwijk