Collectief

De Ideale Woning, Arrondissement Antwerpen

ID
11095
URI
https://id.erfgoed.net/personen/11095

Beschrijving

Sociale huisvestingsmaatschappij De Goedkoope Woning van het Arrondissement Antwerpen werd gesticht op 20 oktober 1920, vlak na de oprichting van de Nationale Maatschappij voor Goedkope Woningen en Woonvertrekken, die de Antwerpse maatschappij erkende in 1921. De stichters en aandeelhouders van de maatschappij waren de Belgische Staat, de provincie Antwerpen, de gemeenten Berchem, Borgerhout en Merksem, evenals enkele private personen. De eerste voorzitter was notaris Emile Lemineur. Het hoofddoel van de maatschappij was het huisvesten van grote gezinnen in de beste condities op het vlak van hygiëne en moraal. Vanuit de overtuiging dat een sociale woning bijdroeg aan zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid, wijzigde de naam op 2 april 1960 tot De Ideale Woning, Arrondissement Antwerpen. Op 3 april 1982 breidde het patrimonium van de maatschappij uit door opslorping van sociale huisvestingsmaatschappij De Nieuwe Wijk van Kapellen. De maatschappij is thans actief in de volgende gemeenten: Antwerpen, Aartselaar, Boechout, Borsbeek, Brecht, Edegem, Essen, Hemiksem, Hove, Kalmthout, Kapellen, Kontich, Lint, Malle, Mortsel, Niel, Rumst, Schoten, Stabroek, Wijnegem en Wommelgem.

De huisvestingsmaatschappij richtte zich zowel op arbeiders als bedienden. Vanuit haar focus op gezinnen werden in eerste instantie overwegend eengezinswoningen gebouwd. Deze woningen zouden al snel herleid worden tot een aantal types, die de uitkomst waren van een grondige studie en waarin een goede organisatie van de woningen werd nagestreefd, evenals een rationele toepassing van bouwmethodes en –materialen. In het eerste werkjaar werden zo vier types eengezinswoningen ontworpen en één type winkelhuis. Deze types werden tijdens de vroege jaren twintig ingepast in het ideaal van de tuinwijken. De voornaamste aandachtspunten hierbij waren de sociale condities van de bewoners, een goeie oriëntatie ten opzichte van de zon en de wind, aangename perspectieven en respect voor verkeerseisen en hygiënische normen. Niet alleen het ontwerp van de woningen was dus weloverwogen, maar evenzeer de inplanting van de woningen, de beplantingen en afsluitingen van tuinen en openbare ruimte.

De bouwactiviteit nam tijdens de eerste drie jaar een vliegende start en leidde tot de realisatie van 1.333 eengezinswoningen. Vanaf 1923 verkocht de maatschappij ook sociale woningen. Interessante voorbeelden van de vroegste realisaties zijn de Tuinwijk Groenenhoek in Berchem, aangevat in 1921 naar ontwerp van architecten Vincent Cols en Jules De Roeck (137 woningen), en de Tuinwijk van Niel, waarvan de eerste fase van 114 huizen eveneens ontworpen werd door Cols & De Roeck. Dit architectenduo realiseerde een groot aantal tuinwijken voor de maatschappij.

Een gebrek aan fondsen bracht echter al snel een kentering teweeg. De bouwactiviteit daalde bijkomend door de economische crisis van de jaren 1930 en de Tweede Wereldoorlog. Ook werd tijdens de oorlog een deel van het patrimonium beschadigd. De klemtoon in de naoorlogse periode lag in eerste instantie op wederopbouw, maar nadien werd ook de nieuwbouw gestimuleerd. Hoewel de aandacht van de huisvestingsmaatschappij steeds geconcentreerd bleef op gezinnen, werden toen ook appartementsgebouwen opgetrokken met flats voor alleenstaanden en kleine – en nadien ook voor grote – gezinnen. In 1955 werd de 3000ste woning gerealiseerd en bezat de maatschappij een patrimonium verspreid over 23 gemeenten. Nadien nam het patrimonium toe met een duizendtal wooneenheden per decennium en een bouwpiek rond 1980, waardoor in 1982 de 6000ste woning werd opgeleverd.

Vanaf de jaren 1960 speelde de maatschappij ook in op de vergrijzing van haar oorspronkelijke huurders met de bouw van bejaardenwoningen. Vanaf de jaren 1970 werd ook ingespeeld op de vraag naar woningen voor fysiek en mentaal gehandicapten. De ambitie van de maatschappij was om deze diverse woninggroepen en –types te combineren tot woonentiteiten, waarin de verschillende doelgroepen samenleefden en waar meerdere woningtypes aanwezig waren die aangepast waren aan specifieke gezinstoestanden.

  • B.G. 1922: L’oeuvre de la société De Goedkoope Woning van het arrondissement Antwerpen, L’Habitation à Bon Marché 2.6, 129-133.
  • CELS J. 1970: 50 Jaar De Ideale Woning Arrondissement Antwerpen S.M, Antwerpen.
  • NAESSENS J. 2007: Voor de verheffing van het volk sociale hoogbouw in Antwerpen : de projecten van Alfons Francken en Onze Woning (1929-1937), onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, 49.
  • S.N. 1997: Monografieën erkende bouwmaatschappijen, in: S.N., Bouwstenen van sociaal woonbeleid '45-'95. De VHM bekijkt 50 jaar volkshuisvesting in Vlaanderen. Deel 2, Brussel, 60-147, 66-67.
  • VAN GOETHEM G., ARENDT P., BARTHOLOMEEUSSEN P., COLS V. en DE ROECK J. 1922: Samenwerkende Maatschappij “De Goedkoope Woning van het Arrondissement Antwerpen”. Verslag over het eerste dienstjaar, Antwerpen.
  • VAN PUT E. 1955: Wij bouwden 3000 woningen, Antwerpen.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Erfgoedobjecten

Opdrachtgever van

Nationale Werf Borgerhout

Gitschotellei 333-335, Jakob Smitsstraat 1-28, 30-32 (Antwerpen)
In september 1946 krijgt Braem een opdracht voor de Nationale Werf van Borgerhout, deze wijk die in totaal 30 eengezinswoningen en 2 appartementsgebouwen telt, wordt in de loop van 1948 en begin 1949 voltooid.


Parkwijk De Vallaer

Aalbeslei 1-10, Braambeslei 1-14, Gaston Fabrélaan 146-165, Hazelnootlei 1-10, Kartuizersstraat 2-14, Kerseboomlei 1-6, Koolhofstraat 1-32, Kriekeboomlei 1-12, Lijsterbeslei 1-6, Moerbezielei 1-10, Oudehofstraat 2-50, Pachthofplein 1-12, Papaverlei 1-14, Petunialei 1-10, Primulalei 1-14, Rozelaarlei 1-10, Steerveldstraat 2-26, Valaardreef 2-28, 36-60, Veenbeslaan 1-14, Vierendeelstraat 1-12 (Antwerpen)
Sociale woonwijk De Vallaer werd gebouwd tijdens de jaren 1950 naar ontwerp van architecten Léon Stynen en Paul De Meyer.


Sculptuur ontworpen door Wim Ibens

Diksmuidelaan 102, Lodewijk Van Berckenlaan (Antwerpen)
Metalen gevelsculptuur naar ontwerp van beeldhouwer en edelsmid Wim Ibens, gerealiseerd in 1964 in opdracht van sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woning ter verfraaiing van het sociale huisvestingscomplex aan de Lodewijk Van Berckenlaan.


Sociale woonwijk

Hulststraat 12-38, Klaproosstraat 1-19, Pastoor Schattenstraat 1-16, 18, Vaderlandstraat 41-61 (Antwerpen)
Naoorlogse, kleinschalige volkswijk, gebouwd volgens plannen van 1949 naar ontwerp van architect Victor Verreydt uit Wilrijk.


Sociale woonwijk Berchemlei

Berchemlei 162-258, Bert Verlacktstraat 1, Bouwhandelstraat 85-93, 94-129, 130-138, Frans De Vriendtstraat 1-22, 23-45, Stan Ockersstraat 1-2 (Antwerpen)
Deze sociale woonwijk omvat typerende arbeidershuizen in rijbebouwing met opvallende hoekhuizen uit het interbellum, aangevuld in de naoorlogse periode met een volkswijk.


Tuinwijk Achturenplein

Achturenplein 1-47, Jozef Wauterslaan 1-58, 59-85, Landbouwstraat 109-139 (Niel)
De tuinwijk aan het Achturenplein en de omliggende straten kwam tot stand vanaf 1921 in opdracht van de samenwerkende maatschappij De Goedkope Woning van het Arrondissement Antwerpen (heden De Ideale Woning).


Tuinwijk Bosstraat

Bosstraat 66-84 (Antwerpen)
Kleine tuinwijk met tien woningen in 1922 opgetrokken door de sociale huisvestingsmaatschappij de Ideale Woning naar ontwerp van het architectenduo Cols en De Roeck.


Tuinwijk Minerva

Beekstraat 2-28, 2A, Minervastraat 99 (Edegem), Beekstraat 1-23, Bosstraat 1-10, 11-35, Elzenplein 1-6, 7-9, Minervastraat 57-95, Van Peborghlei 112-136, Weidestraat 2-12 (Mortsel)
De zogenaamde Minervawijk bevindt zich in het zuidwesten van de gemeente Mortsel en werd later verder uitgebreid op grondgebied Edegem.


Tuinwijk Weerstandlaan

Griffier Schobbenslaan 1-36, 37-39, Weerstandlaan 1-58, 59-85 (Antwerpen)
Tuinwijk bestaande uit een honderdtal eengezinswoningen en winkelhuizen, gebouwd tijdens de eerste helft van de jaren 1920 naar ontwerp van architecten Vincent Cols en Jules De Roeck.


Tuinwijken Groenenhoek

Arbeidersstraat 1-22, 24, Edelgesteentenstraat 1-32, 33-37, 40-42, 43-52, 53-67, Florent Cootmansplein 1-48, 50, Groenenhoekstraat 2-50, Helderstraat 4-70, Saffierstraat 95-148, 149, Smaragdstraat 3-22, 23-27, 28-35, 36-44, Spoorwegstraat 31-54, Topaasstraat 3-36, Turkooisstraat 3-5, 6-25, 27-29, Woningenstraat 1-43 (Antwerpen)
Twee tuinwijken op de Groenenhoek langs weerszijden van de spoorweg, respectievelijk in 1920 en 1923 opgericht door De Goedkope Woning van het Arrondissement Antwerpen (de Ideale Woning), naar ontwerp van Vincent Cols en Jules De Roeck.


Thema's

Opdrachtgever van

Jan Sanderslaan

Mayerlei

Nieuwe Tuinwijk

Tuinwijk


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: De Ideale Woning, Arrondissement Antwerpen [online], https://id.erfgoed.net/personen/11095 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.