Beschrijving

Bouwmeester Adam Gheerijs was werkzaam in het hertogdom Brabant tijdens de tweede helft van de 14de eeuw, op bouwwerven die nauw samenhingen met het hertogelijke hof van Johanna van Brabant (1355-1406) en Wenceslas van Luxemburg (1355-1383).

De precieze geboortedatum (ca. 1320-1325) van Adam Gheerijs blijft onbekend. Zijn sterfdatum (10 december 1394) is bekend uit het opschrift op zijn nog bewaard gebleven grafplaat, die zich bevindt in de muur van de noordelijke zijbeuk van de Onze-Lieve-Vrouw van Goede Hoopkerk te Vilvoorde. De naam van Adam Gheerijs verschijnt voor het eerst in 1362 op de bouwwerf van het hertogelijk hof op de Coudenberg te Brussel. De eerste uitdrukkelijke vermelding van Gheerijs als bouwmeester dateert uit 1365. Waar en bij wie Gheerijs werd opgeleid is niet bekend. Zeker sinds 1362 was Gheerijs werkzaam aan het hertogelijk hof in Brussel. Hij bouwde er een houten zomerpaviljoen (1362, verdwenen), een kapel aansluitend op de grote zaal (1362, vervangen in 1522) en voerde tot 1368 allerlei herstellingen uit aan het paleis. In 1365 hield Gheerijs samen met zijn zoon Jan (†1369-1370) toezicht op de werken aan de groote Spuije te Leuven. De eerste opdracht van Adam Gheerijs te Vilvoorde was het kasteel, gelegen aan de Zenne (1375, afgebroken in 1774). In 1377-1378 was Gheerijs bemiddelaar tussen het Dendermondse stadsbestuur en de Vilvoordse bouwmeester Machielle van Melbrouc in verband met een geschil over de bouw van het belfort aldaar. Daarnaast was hij bouwmeester van drie kerken, allen in opdracht van hertogin Johanna en hertog Wenceslas. In Tienen bouwde hij de kerk van het klooster van de Geschoeide Karmelieten (1376, verwoest in 1507) en in Oudergem de kerk van de priorij van het Rood Klooster (1381, verwoest in 1834). De enige bewaard gebleven kerk is de Onze-Lieve-Vrouw van Goede Hoopkerk te Vilvoorde, begonnen omstreeks 1360 en voltooid in 1489. De oostelijke delen van de kerk werden voltooid in 1384 onder leiding van Adam Gheerijs, zoals blijkt uit de inscriptie op de gedenksteen in de noordoostelijke vieringpijler van de kerk: Adam fundator Gherijs huj erat.qz parator / Obens formarum sb eo fuerat varjarum / ac Braken egidio sb. jo Craembot. et h. Molomano / mille trecentenis sex x, et bis duodenis / Elizabet festo mater horum tu memor esto (letterlijk vertaald: Adam Gherys was stichter en de bouwmeester dezer / Obens onder hem was zij van verschillige vormen / Met Braken Egidius Jo Crambouts en H. Moloman / Duizend driehonderd zes x en twee keren twaalf [1384] / Elisabeth feestdag moeder hunner weest gij indachtig). Mogelijk heeft hij in en om het Zoniënwoud nog andere kerken opgetrokken in opdracht van het hertogelijk paar, maar hiervoor ontbreken concrete bewijzen.

Het kasteel dat hij wellicht samen met zijn appelleerder Hendrik Obens bouwde te Vilvoorde is het vroegste voorbeeld van het kasteeltype château philippien in het hertogdom Brabant. Dit type, genoemd naar de Franse koning Filips-Augustus (1180-1223), heeft enkele specifieke kenmerken wat betreft grondplan en binnenindeling en bezit naast een defensief ook een residentieel karakter. De opzet van het kasteel is ons bekend uit het grondplan opgetekend door architect Laurent-Benoît Dewez (1731-1812), die het kasteel in 1774 liet afbreken voor de bouw van de nieuwe gevangenis of “tuchthuis” naar zijn ontwerp. De kerk te Vilvoorde heeft Adam Gheerijs zeker met Hendrik Obens opgetrokken, zoals de eerder vermelde gedenksteen aantoont.

De enige bekende afbeelding van Adam Gheerijs is zijn grafplaat, die Gheerijs toont als bebaarde man met golvende haarbos, slapend en in gebedshouding. Het randschrift op de vier zijden van de grafplaat in gotische minuskels luidt als volgt: Hier . lieghet . meester . Adaem . Gheeriis . miins . heere . maets . van . (wapenschild) Braba[n]t . en . m[iin]er . vrouwe . en . mii[n]s . heere . van Borghoeg[n]en . die staerf. int . jaer . M.CCC.LX.[XXX] en IIII. Den tinsten . dach . van . (wapenschild) decembre . bid . godt . over . de . ziele.

Datum: 30-04-2019
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Erfgoedobjecten

Ontwerper van

Decanale kerk Onze-Lieve-Vrouw van Goede Hoop

Tuchthuis