Beschrijving

Theophiel-Alexander Présiaux werd geboren te Wichelen op 20 februari 1854, als derde van vier kinderen en als enige zoon. Zijn vader was wagenmaker in de Mosstraat te Wichelen; een andere bron meldt dat zijn vader als aannemer werkzaam was. Op 27 juli 1881 huwt hij te Lede met Marie Alice Herstens. Zijn echtgenote overlijdt reeds op 20 oktober 1882. Op 17 juli 1901 hertrouwt hij te Lede met Weduwe Maria Juliette Anne Gerste. Hijzelf is overleden te Lede op 29 augustus 1926. Over de opleiding van Theophiel-Alexander Présiaux zijn er geen gegevens terug te vinden.

Voor de identificatie van de bouwwerken van bouwmeester Présiaux kon er beroep gedaan worden op nog bestaande plannen, briefwisseling tussen de verschillende aannemers en bouwheren enerzijds en de bouwmeester anderzijds. Al deze stukken zijn privé bezit.

In 1890 ontwierp hij de grafkapel voor de familie Colin-Verellen op het Sint-Fredegankuskerkhof te Deurne (Antwerpen). Deze kapel is gelegen in het als landschap beschermde deel van het kerkhof rond de Sint-Fredegankuskerk.

Het oudste gekende en bewaard gebleven bouwplan van zijn hand is voor Verbeterings- en herstellingswerken aan de toenmalige gemeenteschool van Wichelen, gedateerd 19 december 1891. Dit plan werd evenwel nooit uitgevoerd.

In 1900 kreeg hij opdracht van de zusters kanunnikessen om, aansluitend bij het markizaat van Lede, de oostvleugel van hun klooster met school te ontwerpen,. In 1906 volgde dan de uitbreiding met een zuidvleugel en een kapel, vanaf 1919 Koninklijk Gesticht van Mesen. Dit indrukwekkend gebouwencomplex werd uitgevoerd in neogotische stijl (heden in puin). Het gebruik van deze bouwstijl kan er op wijzen dat bouwmeester Présiaux zijn opleiding genoten heeft aan een Sint-Lukasschool, de grote promotor van deze stijl. Nog in opdracht van de zuster kanunnikessen ontwierp hij de neogotische aalmoezenierswoning (later het secretariaat van het Koninklijk Gesticht van Mesen) op de hoek van de Kasteeldreef en de Stationsstraat te Lede (thans sterk gerenoveerd). Ontwierp bouwmeester Présiaux aanvankelijk in de neogotische stijl dan gaat hij later een uitgesproken eclectische bouwstijl aanwenden die een aantal typische kenmerken vertoont :

• gebruik geglazuurde gevelsteen (donkergroen, lichtblauw en wit zijn de dominante kleuren), zowel voor sierbanden, voor de ontlastingsbogen boven de ramen, ter markering van gevelhoeken, ter omlijsting van muuropeningen zowel als voor volledige gevelparementen
• de sierbanden zijn doorlopend over de volledige gevelbreedte en liggen veelal ter hoogte van de onderdorpel van de ramen; typerend is het gebruik van alternerende kleuren of in dambordpatroon
• de sluitsteen en de aanzetsteen van de ontlastingsbogen zijn meestal in blauwe hardsteen uitgevoerd
• vermenging van verschillende soorten natuursteen zoals: blauwe hardsteen, savonnière en breuksteen; plinten in breuksteen afgeboord met stroken in blauwe hardsteen aan de voorgevelzijde of gecementeerd met het uitzicht van blauwe hardsteen aan de andere gevels
• typerende gekleurde siermotieven in ruitvorm
• de plaatsing van een torentje, veelal een ingebouwd hoektorentje met tentdak of als opgetrokken travee boven de centrale voordeur
• versierde consoles met typische profilering onder de kroonlijst
• korfbogen boven de ramen afgewisseld met rondbogen boven de smallere ramen

Vanaf het begin van de 20ste eeuw ontwierp bouwmeester Présiaux verschillende prestigieuze woningen, vooral voor dorpsnotabelen en nijveraars, en dit verspreid over een groot gebied in Oost-Vlaanderen evenals in Brabant.

Hij ontwerpt in opdracht van de fabrikant, Franciscus Verschelden, afkomstig van Ronse, een bijzonder fraaie fabrieksdirecteurswoning, opgericht in 1903 in de Stationsstraat te Lede. Deze woning werd intussen volledig gerestaureerd.

Eveneens in opdracht van Franciscus Verschelden bouwde hij in de Annovenstraat te Maarkedal (Schorisse) een ommegang met acht kapellen toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën naar analogie met de bestaande verering te Lede. Deze kapellen werden op 16 oktober 1997 als monument en dorpsgezicht beschermd.

In 1907 bouwde hij het Posthotel te Overmere. Deze woning draagt alle kenmerken van de eclectische stijl die Présiaux hanteerde: een ingebouwd hoektorentje met inkompartij, versierde windveer, sierbanden in geglazuurde steen, natuurstenen plint, versierde consoles onder de kroonlijst.

De villa De Notelaar werd circa 1907 gebouwd in Horebeke (Sint-Maria-Horebeke)(beschermd als monument en gelegen binnen de als dorpsgezicht beschermde dorpskom van Sint-Maria-Horebeke). De typische bouwkenmerken van bouwmeester Présiaux zijn hier ook in dit landhuis terug te vinden: natuurstenen plint met hoeken in blauwe hardsteen, gebruik van sierbanden in alternerende groen/witte gevelsteen, dito ontlastingsbogen boven de ramen en deuren, ingebouwde hoektoren met inkompartij, versierde windveer.

Eveneens in 1907 bouwde hij in opdracht van dokter Goossens een woning in Asse langsheen de Weverstraat. Deze dokterswoning is opgetrokken in baksteen, met versierende geglazuurde baksteen op een plint in natuursteen. Zijn broer, advocaat Alfred Goossens laat rechts ervan in 1910-1912 een woning Villa La Tourelle oprichten in de Weverstraat in Asse. De voorgevel is volledig uitgevoerd in geglazuurde gevelsteen, op een typische plint in natuursteen; de woning is voorzien van een ingebouwd hoektorentje met tentdak. De eclectische architectuur komt hier zeer duidelijk tot uiting. Geen enkele vensteropening is gelijk, er zijn elementen eigen aan de art nouveau naast verwijzingen naar de renaissance en de oosterse architectuur.

De grote villa aan de Nerenweg 9-11 te Laarne (Kalken) werd circa 1908 als aanvankelijke dokterswoning opgericht van Janssens Jules en kwam enkele jaren later in het bezit van de bloemist Valère Van der Meirsch (recent sterk verbouwd). Deze villa met alle typische stijlkenmerken van bouwmeester Présiaux gelijkt sterk op andere realisaties van hem: de villa in Wichelen, Strijp 1 en de villa in Horebeke(Sint-Maria-Horebeke).

In 1911 bouwde Présiaux een brouwerswoning op de Markt in Lede (gesloopt in 1996). Ook deze woning vertoonde witte geglazuurde gevelsteen, sierbanden in wit/groene geglazuurde steen en een natuurstenen plint.

Eveneens in 1911 bouwde hij in Wichelen voor onderwijzer Philemon Govaert een woning op de hoek van de Statiestraat en de Margote. Deze onderwijzerswoning is uitgevoerd in baksteen, op een plint in natuursteen, met sierbanden en ontlastingsbogen boven de raam- en deuropeningen in geglazuurd wit/groene gevelsteen, met een gemarkeerde hoek.

In 1913 ontwierp hij de uitbreiding van de aangenomen jongensschool in de Kasteeldreef te Lede. In 1920 werden deze gebouwen afgewerkt. Ook hier weer de kenmerkende stijl van Présiaux: gebruik van geglazuurde sierbanden, rondbogen en korfbogen in geglazuurde stenen boven de ramen. Ook de plannen voor de toenmalige meisjesschool met turnzaal en onderwijzerswoning langsheen de Bellaert werden toen door hem ontworpen (turnzaal intussen gesloopt). Deze schoolgebouwen horen thans bij het Stella Matutinacollege.

Een eenvoudig huis van 1913-1914 in Dendermonde (Schoonaarde), Vrankrijkstraat 25, bezit de typische natuurstenen plint, ruitmotieven en sierbanden in geglazuurde gevelsteen.

Volgens de literatuur werd rond 1919 (volgens kadasterarchief 1913) aan het station te Wichelen de zogenaamde Villa Dora gebouwd. Alle stijlkenmerken van Présiaux zijn hier terug te vinden: het torentje boven de inkom met tentdak, het alternerend gebruik van geglazuurde gevelstenen in de sierlijsten, de kroonlijst op consoles, de natuurstenen plint.

De vernieuwde kerktoren van de Sint-Gertrudiskerk te Wichelen. De toren van de neogotische kerk uit 1873 naar een ontwerp van de Sint-Niklase stadsarchitect Edmond Serrure (1832-1911), werd tijdens beschietingen door de Duitsers op 4 en 5 oktober 1914, zeer zwaar beschadigd. Na de oorlog werd een beroep gedaan op de dienst oorlogsschade en werd er door bouwmeester Présiaux een lastenboek opgemaakt. In 1925 werd de toren herbouwd, vanaf het torenuurwerk, volgens zijn ontwerp.

Van bouwmeester Présiaux zijn nog een aantal niet gedateerde bouwwerken bekend:

• de uitbreiding van de brouwerij Matthijs te Schellebelle met een voorbouw, poort en tegenovergelegen herberg De Fontein (laatstgenoemde intussen zeer sterk verbouwd). Door de typerende stijl sloten de gebouwen sterk bij elkaar aan.
• een neogotisch grafteken op het kerkhof te Lede ontworpen voor de familie Matthijs uit Lede, uitgevoerd in blauwe hardsteen. Het neogotisch grafmonument is omheind door een ketting met rechthoekige schakels aan vier kleine neogotische paaltjes. Onderaan rechts gesigneerd: “TH. PRESIAUX – ARCHITECTE”.

De volgende bouwwerken kunnen op grond van stijlkenmerken en de overlevering, worden toegeschreven aan bouwmeester Présiaux:

• een eenvoudig huis in Lede (Wanzele), Processieweg 1. Dubbelhuis met centrale deur en verhoogd middenrisaliet. Gebruik van geglazuurde gevelsteen, alternerend groen/wit, in de ontlastingsbogen boven de ramen en deuren, een plint in blauwe hardsteen, doorlopende sierlijst eveneens in blauwe hardsteen.
• herberg Parochiehuis, in Laarne (Kalken), Kalkendorp 28. Verhoogd hoekrisaliet met versierde windveer, sierlijsten en ontlastingsbogen van geglazuurde gevelsteen, alternerend groen/wit, en plint in blauwe hardsteen.
• feestzaal Volkskring in Lede, Dreefstraat 44
• herberg Lam Gods met zaal in Lede (Oordegem), Oordegemdorp 3. Een aantal typische stijlkenmerken van Présiaux zijn in deze gebouwen terug te vinden: de voorgevel van de herberg werd volledig uitgevoerd in geglazuurde gevelsteen van verschillende kleuren: wit, blauw, groen; de motieven zijn sterk vergelijkbaar met die van de woning van de advocaat in Asse; plint van natuursteen met hoeken in blauwe hardsteen; ruitmotief van geglazuurde stenen; kenmerkende consoles onder de kroonlijst. De gevel van de zaal van gele en rode baksteen is ook versierd met banden van geglazuurde baksteen.
• de rijhuizen 40-42 en 44 in de Stationsstraat te Lede. Nummer 44, thans een café, met rode bakstenen gevel op natuurstenen plint, sierbanden en korfboogvormige ontlastingsbogen met geglazuurde gevelsteen. Nummer 40 en 42, met idem plint; gevel van gele en rode baksteen met verhoogd middenrisaliet boven de voordeuren.

Datum: 30-04-2019
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Erfgoedobjecten

Ontwerper van

Brouwerij De Ruiter en brouwershuis

Burgerhuis

Burgerhuis

Burgerhuis

Eclectische villa La Tourelle

Gemeentelijke begraafplaats

Huis Govaert

Huis Verschelden

Klooster van de zusters maricolen

Parochiekerk Sint-Gertrudis

Postgebouw Posthotel

Villa

Villa Dora

Villa Mon Désir