Geografisch thema

Sasplein

ID
10208
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10208

Beschrijving

Van Wulpenstraat naar Buiten de Dampoort en Potterierei. Naamgeving pas van begin 19de eeuw, verwijzend naar het sluizencomplex. Straat leidend naar vijf bruggen:

1. Leonardsstuwbrug tussen Potterierei en Sasplein: vermoedelijk vóór 1297 bestaande uit een houten brug tegenover het in 1291 gebouwde sas, in 1399 als stenen brug herbouwd en op anonieme tekening van circa 1460 als boogbrug, tot circa 1926 locatie van een watermolen. Heden vaste segmentboogbrug van 1875, metalen leuningen versierd met wijngaardranken en gotische B.

2. Brug bovenhoofd oude Dampoortsluis als verbinding van Wulpenstraat met Sasplein: aanvankelijk enkel voetgangersbrug tussen Kattesas en handelskom, verdwijnt in de loop van de tweede helft van de 19de eeuw, zeker vanaf 1905 nieuwe brug bij de "gistfabriek"; 1995: renoveren van sluis en plaatsen nieuwe draaibrug met twee overspanningen en ijzeren leuningen.

3. Pharebrug, op de plaats van de Dampoort, als verbinding van het Sasplein met de ring, vaste brug met twee bakstenen bogen en eenvoudige ijzeren leuningen.

Brug benedenhoofd nieuwe Dampoortsluis: de houten brug wordt in 1853 ten behoeve van de scheepvaart een draaibrug; de huidige klapbrug over de ringvaart dateert van 1984.

5. Brug bovenhoofd nieuwe Dampoortsluis: op het einde van de Potterierei. Klapbrug van 1982. Op het landhoofd tussen bruggen staat een bakstenen sluiswachtershuisje in neostijl.

Van eind 13de eeuw, bij de aanleg van de tweede stadsomwalling, tot bij de sloop in 1871, locatie van het Dampoortcomplex, belangrijk militair en maritiem bolwerk gelegen aan de ingang van de stad, oorspronkelijk bestaande uit drie poorten. Zie Marcus Gerards (1562) een aaneengesloten geheel: overdekte weergangen verbinden Sint-Niklaas- met Sint-Lenaartspoort en laatst genoemde met de Komvest; tussen Spei- en Sint-Niklaaspoort ligt een brug over de Langerei. De Speipoort met twee zware ronde torens met weermuren en puntdaken, verbonden door een doorgang met zadeldak, heeft aan stadszijde twee rechthoekige vleugels met overwelfde doorgang en aan waterzijde een voorpoort met rond hoektorentje en valpoort verbonden door middel van twee weermuren. De Sint-Niklaaspoort vertoont, aan stadszijde, twee ronde hoektorens met puntdaken verbonden door een zaal met doorgang en afgedekt met schilddak, aan waterzijde verbinden twee weermuren een lager gebouw met ronde hoektorens. De Sint-Lenaartspoort bestaat uit een ronde toren met weermuren en puntdak verbonden met een lager rechthoekig gebouw onder schilddak en met een ophaalbrug.

Vanouds havenfunctie met daarmee gepaard gaande activiteiten, ook aanknopingspunt bij overbrengen van lading op binnenschepen zie schipperskantoor nummers 3-4. Van de 13de eeuw tot 1926 locatie van een watermolen, zogenaamd de "Dampoortmolen". De door Marcus Gerards (1562) getekende bebouwing aan de zuid-kant is op de Poppkaart (1854) verdwenen. In de loop van de 19de tot 20ste eeuw oprichting onder meer van stapelplaatsen en locatie van winkels en café's.

Heden naast haven- en commerciële functie voornamelijk bewoning. Deels geasfalteerde en deels gekasseide straat met hoek van 90°. Afgezien van een overblijfsel van de middeleeuwse weergang ter hoogte van nummer 2, uitsluitend bebouwing uit het vierde kwart van de 19de eeuw tot de 20ste eeuw. Breedhuizen van twee à zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldaken. Nummers 11-18 is eenheidsbebouwing van het vierde kwart van de 19de eeuw: verankerde bakstenen lijstgevels, al dan niet beschilderd en met fijne waterlijst boven de bovenverdieping. Nummer 10 is een "Kunstige Herstelling" van 1937, nieuwbouw in historiserende stijl naar ontwerp van architect N. Bullynck (Brugge) in plaats van stapelplaats. Voorts historiserende 20ste-eeuwse architectuur: nummers 3-4 met neobarokke trapgevels; nummer 5 met tuitgevel en nummers 6-7-8 naar ontwerp van architect G. Van Houtryve (Brugge) vervangen in 1937 een poortgebouw en 19de-eeuwse lijstgevel van zeven traveeën Nummer 9 (1962) naar ontwerp van architect N. Bullynck (Brugge) in plaats van magazijn, heeft aan de waterkant een tuitgevel rustend op oudere uitkragende bakstenen korfboog op natuurstenen consoles. De saskom behoudt 19de-eeuwse kaaimuren van arduin.

  • Stadsarchief Brugge, Bouwvergunningen, nummer 559/1936, nummer 450/1937, nummer 507/1962.
  • DEVLIEGHER L. 1975: De huizen van Brugge, Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen 2-3, Tielt, 321.
  • GEVAERT H., Brugse bruggen, Brugge, 2001, p. 91-95.

Bron: GILTÉ S., VANWALLEGHEM A. & VAN VLAENDEREN P. 2004: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Middeleeuwse stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nb Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje; Van Vlaenderen, Patricia
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Dampoortcomplex, Handelskom, Gistfabriek

  • Is deel van
    Langerei en Potterierei met omgeving

  • Omvat
    Stadswoning met overblijfsel stadsversterking


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sasplein [online], https://id.erfgoed.net/themas/10208 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.