Geografisch thema

Wapenplaats

ID
10559
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10559

Beschrijving

De Wapenplaats of markt met driehoekige aanleg vormt de centrale plaats in de deelgemeente Wakken. Langs deze plaats liggen onder meer de kerk met kerkhof en het kasteeldomein van Wakken.

Zeker vanaf 1562 gaat de wekelijkse marktdag op het plein door, in de 17de eeuw bekend als "Coorenmarkt", gelegen tegenover de "Garenmarkt" die zich aan de westkant van het centrum situeerde. De schepenakten maken melding (periode onbekend) van "tot Wackene up de maerckt ande groote linde plaetse"; wellicht stonden hier vroeger lindebomen. Nog in de tweede helft van de 19de eeuw komt de naam "Marktstraat" (op kiezerslijsten) voor. De eerste vermelding van de huidige naam dateert van 1824. In een brief van 27 september vraagt de gemeente aan de nationale overheid om Wakken aan te duiden als hoofdplaats van het 42ste militiekanton waarbij de markt als zeer geschikt wordt beschouwd, onder meer voor de lotingen van nieuwe rekruten. Op de Poppkaart (1856) vermeld als "Places d'armes". Op enkele postkaarten uit het begin van de 20ste eeuw komt de naam "Kerkstraat" voor. Het stuk tussen de kerk en de Mandelstraat heette men vroeger "Keukeldam" (betekenis onbekend). In deze kleine buurtschap ging eertijds de varkens-, boter- en eiermarkt door.

De architectuurhistorische waarde van het dorpsplein met aanpalende straten, wordt juridisch onderstreept door de bescherming van een aantal monumenten binnen een dorpsgezicht. Het M.B. van 14/01/1998 omvat de bescherming van de kerk met pastorie (Mandelstraat nummer 17), het kasteel Kasteeldreef nummer 19) met schandpaal en de huizen Wapenplaats nummers 16, 20. Dit binnen een dorpsgezicht dat de begraafplaats en de bebouwing van de omliggende dorpskern vervat, verspreid over de Kasteeldreef, de Mandelstraat en vooral de Wapenplaats.

De aanleg van het plein verschilt in weinig van de 17de-eeuwse situatie zoals afgebeeld op de gravure van Sanderus' Flandria Illustrata (1641-1644). Heden een driehoekig plein met gesloten gevelwanden. In de zuidhoek prominente aanwezigheid van de Sint-Petrus en Catharinakerk met pal daar tegenover en in de as gelegen kasteel van Wakken toegankelijk via de Kasteeldreef. Centraal gedeelte ingericht als parkeerplaats en aan de zuidwestzijde afgezoomd met een kasseiweg uitgevend op de Kapellestraat. Aan de oostzijde van het plein maakt de asfaltweg onderdeel uit van de staatsbaan N327. Op de zuidhoek van het plein staat een oorlogsmonument met linde.

Het vrij goed behouden gebouwenbestand dateert voornamelijk uit de tweede helft van de 19de eeuw. Ze bestaat uit burger-, herenhuizen (waaronder een brouwerswoning), het voormalige gemeentehuis, enkele herbergen en winkels. Het betreft breedhuizen van één à twee bouwlagen onder pannen zadeldaken. Voornamelijk de gaaf bewaarde westrand van de Wapenplaats heeft stedelijke allures en overstijgt aldus de doorsnee dorpsbebouwing. Het betreft een viertal herenhuizen met bepleisterde, 19de-eeuwse neoclassicistische lijstgevels. Aan de oostzijde is weinig van het oorspronkelijke uitzicht overgebleven. Van de vele café's zijn enkele blijven bestaan, onder meer nummer 27 "De Haan" of vroeger "In het Haantje" genoemd; achter het nieuwe parement zit wellicht een oudere kern. Ter hoogte van nummer 33 bevond zich het café "A la cour de Ste Cecile" later "In St Cecilia" genoemd en met vestiging van een toneel- en muziekvereniging. Het huis (reeds aangeduid op het Primitief Kadasterplan, circa 1830) wordt in de loop van de 19de en 20ste eeuw meerdere malen uitgebreid en verbouwd. Op een prentkaart van 1910 heeft het huis een 19de-eeuwse lijstgevel en een hoog schilddak. Het volume (aangepast dak) is bewaard gebleven. De gevel dateert volgens kadastergegevens van circa 1941 en valt op door de bewaarde winkelpui met gevelbrede cartouche met opschrift en muuropeningen met bewaard schrijnwerk en felgekleurde, geglazuurde omlijstingen.

Voorts is bij nummer 9 van de 19de-eeuwse classicistische lijstgevel enkel de verdieping bewaard. Nummer 19, rechts van de Kasteeldreef, was zie het Primitief Kadasterplan (circa 1830) eigendom van de graaf; eventueel een oudere kern maar met eens sterk verbouwde voorgevel.

  • Archief Ruimtelijke Ordening West-Vlaanderen - Onroerend Erfgoed, DW2039.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Wakken, 1941/2.
  • DESMET J., Over café's gesproken. Een overzicht van Wakkense aubergen, herbergen, taveernen, café-huysen, geneverhuysen, kantijnen, kroegen door de eeuwen heen, Wakken, 1982, p. 61-75.
  • DESMET J., Wakken in oude briefkaarten, deel 2, 1981, nummers 12-17; deel 3, 1994, nummers 5-7, 19-20.
  • DESMET J., De Roede van Tielt. Als straten gaan...praten, 2005, p. 265.

Bron: VAN VLAENDEREN P. & VRANCKX M. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Dentergem, Deelgemeenten Markegem, Oeselgem en Wakken, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL32, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Vlaenderen, Patricia; Vranckx, Martien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brouwerij Roelandts met tuin

  • Omvat
    Café Het Schaak

  • Omvat
    Herberg De Zwaan en mouterij

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis gedateerd 1897

  • Omvat
    Herenhuis uit de 19de eeuw

  • Omvat
    Obelisk voor oorlogsslachtoffers

  • Omvat
    Opgaande linde als vredesboom

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Petrus en Sint-Catharina met kerkhof

  • Omvat
    Pastorie Sint-Petrus en Sint-Catharinaparochie

  • Omvat
    Zetel van het districtcommissariaat

  • Is deel van
    Wakken


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Wapenplaats [online], https://id.erfgoed.net/themas/10559 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.