Geografisch thema

Stedemolenstraat

ID
10853
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10853

Beschrijving

Straat met geknikt verloop vanaf de zuidwestzijde van het Polenplein met westwaarts verloop tot aan de Holdestraat. Voorheen samen met de huidige Oude Pittemstraat, waar de straat tot 1948 deel van uitmaakt, gekend als "Pittemstraat", van oudsher de verbindingsweg naar Pittem tot de aanleg van de Pittemsesteenweg in 1765. Thans vormen beide straten de centrale as van de "Stedemolenwijk" of "Leiaardsboomwijk", de sociale woonwijk ten westen van het stadscentrum gerealiseerd door de Tieltse Bouwmaatschappij vanaf de jaren 1920 tot de jaren 1950.

Zogenaamd naar de "Stedemolen" of de "coornewindmeulen", voor het eerst vermeld in 1245 en gelegen op een hoogte aan het westelijke uiteinde van de Ieperstraat, op de zuidelijke hoek met de huidige Volderstraat, de grens van Tielt-binnen. Van deze graan- en oliewindmolen worden de maalrechten gedeeld door de stad en het hospitaal van de Alexianen aan de Markt. In 1452-1453 wordt de molen door de Bourgondiërs en de Gentse Groententers vernield en in 1473 weer opgebouwd dankzij gezamenlijke financiële inspanning van de stad en de alexianen. In 1550 dient hij opnieuw hersteld te worden na ontmanteling door de Gentenaars. Nadat Robert du Cellier, raadsheer van de watergraaf van Vlaanderen, in 1561 het octrooi verleent, wordt de molen uitgebreid met een rosmolen. In 1579 wordt de molen opnieuw grotendeels vernield en later herbouwd. In de 18de en 19de eeuw wordt de molen bediend door de molenaarsfamilie De Rynck. De molen blijft in bedrijf tot 1907 en wordt ontmanteld in 1921.

De weg is eertijds gelegen in de "Huffeseelhoek", een van de 17de-eeuwse prekadastrale indelingen van Tielt-buiten. Grotendeels onbebouwd tracé weergegeven op de Ferrariskaart (1770-1778) en op de Atlas der Buurtwegen (1847), met weergave van de Stedemolen aan het oostuiteinde.
In 1956 wordt aan de noordzijde van de straat een watertoren opgetrokken (zie nummer 23), in 1998 gerenoveerd waarbij de toren een nieuw uitzicht krijgt.
Woonfunctie. Resterende begin 20ste-eeuwse eenlaagsbebouwing onder mansardebedaking (nok evenwijdig met straat; mechanische pannen), onder meer nummers 18-22. Verankerde baksteenbouw op hoge gecementeerde plint; nummers 18-20 onder aflijnende tandfries. Nummer 18 met nieuwe dakvlakvensters, nummer 20 met centrale dakkapel, nummer 22 met centraal dakvenster. Nummer 18 met verwerking van witte baksteen voor doorlopende banden, fries, aanzet- en sluitstenen van strekken; nummer 20 met geschilderd parement; nummer 22 voorzien van siercementering (onder meer omlijstingen, sluitstenen). Natuurstenen onderdorpels. Segmentboogopeningen voorzien van nieuw schrijnwerk. Deels beglaasde deuren van nummers 18 en 22 voorzien van ijzeren hekjes en bovenlicht; met roedeverdeling bij nummer 22.

Gediversifieerde eenheidsbebouwing van sociale woningen uit het interbellum grotendeels te onderscheiden in drie types. Woonhuizen in spiegelbeeldschema van twee traveeën en anderhalve bouwlaag onder zadeldaken (nok evenwijdig met straat; mechanische pannen) waarvan venstertravee soms oplopend in kleine puntgevel. Geelbruin verzorgd bakstenen parement met siermetselwerk. Vormt onderdeel van de eerste reeks sociale woningen gebouwd in 1925 door de Tieltse Bouwmaatschappij, waarvan enkele oorspronkelijk bewoond worden door postbodes, vandaar ook gekend als "De Facteursreke" (onder meer nummers 50-52). Nummer 50 met bewaard houtwerk, onder meer vensters met kleine roedeverdeling, deur met driedelige zeshoekige beglazing en zijlicht met ruitmotief. Nummers 42-44 met breed gecementeerde bovenlijst, blind boogveld van deur en muuropeningen op begane grond onder bakstenen druiplijstje.

Nummers 77-105, 94-108, aaneengesloten bouwblokken met enkelhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen onder pannen zadeldaken (nok evenwijdig met straat; mechanische pannen) met parement in rode en lichtgele baksteen. Rechthoekige muuropeningen gevat onder doorgetrokken al dan niet witgeschilderde betonnen lateien, waarin fragmentarisch bewaard witgeschilderd houtwerk met horizontale roedeverdeling. Nummers 86-88, gekoppelde woning onder zadeldak (nok evenwijdig met straat; mechanische pannen) met gelijkaardig materiaalgebruik en puntgevels onder haakse bedaking; verankerd bij nummer 86.

Nummers 65-67, 69-71 (deels verbouwd), 73-75 (deels verbouwd), 74-76, 78-80, 82-84, vrijstaande dubbelwoonsten gebouwd in 1939 waarbij dit deel van de straat tevens wordt aangelegd. Woonhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen onder schilddak (mechanische pannen) met centraal dakvenster, getypeerd door roodbruin bakstenen parement, deels voorzien van witgeschilderde bepleistering onder meer in tweede bouwlaag. Rechthoekige muuropeningen; oculi in tweede bouwlaag van zijgevels. Sporadisch bewaard witgeschilderd houtwerk met horizontale roedeverdeling. Deels beglaasde deur met roedeverdeling, smal bovenlicht en omlopend zijlicht gevat onder korte luifel. Omhaagde, veelal verharde voortuintjes, met toegang tussen bakstenen pijlers met afdekking in kiezelbeton (zie onder meer nummer 67).

Nog enkele interbellumwoningen van twee bouwlagen onder pannen zadeldak (nok evenwijdig met straat; mechanische pannen) getypeerd door verzorgd parement in bak- of siersteen.

Nummer 29 met plint in breuksteen, natuurstenen onderdorpels en doorgetrokken betonnen lateien boven muuropeningen. Driedelige vensters; glas-in-loodinvulling in rechthoekige benedenerker onder platte bedaking. Twee toegangen; links met zijmuurtje en bewaarde deur met driedelige beglazing voorzien van ijzeren hekjes.

Nummer 41, half vrijstaande woning waarvan hoekpenanten doorgetrokken tot boven de kroonlijst. Deels beglaasde deur met ijzeren hekjes onder korte latei; bovenlicht met roedeverdeling in zaagtandvorm waarin gekleurd glas.

Nummer 43, enkelhuis met gecementeerde en van schijnvoegwerk voorziene lijstgevel; muurankers; segmentboogopeningen waarin nieuw schrijnwerk.

Nummers 61-63/ Oude Pittemstraat, vrijstaande tweewoonst in spiegelbeeldschema daterend van 1929. Enkelhuizen met roodbakstenen lijstgevel onder aflijnende tandlijst; natuurstenen onderdorpels; korfboogopeningen waarin nieuw schrijnwerk. Aan westzijde van nummer 63, recentere annex onder lessenaarsdak met gevelsteen voorzien van keramisch reliëf met stadswapen van Tielt waaronder geschilderd opschrift "TIELT/ VERHEVEN TOT STAD/ 1128".

Ter hoogte van het kruispunt met de Volderstraat, beboomd driehoekig grasperkje met gekasseide paadjes waarop molensteen en zonnewijzer zijn opgesteld (zie zonder nummer).

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207 : Mutatieschetsen, Tielt, Afdeling 3, 1925/107, 1929/39, 1936/55, 1939/41.
  • Atlas Fascikel 2, Hedendaagse architectuur in zuidelijk West-Vlaanderen, Kortrijk, 2002, p. 148-149.
  • Gids voor Groot-Tielt 1987, Tielt, 1987, p. 184.
  • HOLEMANS H., Windmolens te Tielt, in Ons Molenheem, 2002, nr. 4, p. 59.
  • HOLLEVOET F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 240.
  • OSTYN R., Het verhaal van de Ieperstraat, Tielt, onuitgegeven nota, s.d., s.p.
  • OSTYN R., Historische stedenatlas van België, Tielt, Brussel, 1993, p. 92-93, 106.
  • VAN CRAENENBROECK W., Eenheid in verscheidenheid. Watertorens in België, Brussel, 1991, p. 117, 183.

Bron: CALLAERT G. & SANTY P. met medewerking van BOONE B., DEVOOGHT K. & MOEYKENS S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda; Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis opgetrokken in opdracht van de Maatschappij van Nationale Waterleidingen

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Modernistisch hoekhuis ontworpen door B. Christiaens

  • Omvat
    Molensteen

  • Omvat
    Stadswoningen in art-decostijl

  • Omvat
    Watertoren

  • Omvat
    Wijkkapel

  • Omvat
    Zonnewijzer

  • Is deel van
    Tielt


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stedemolenstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/10853 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.