Geografisch thema

Vijverstraat

ID
10864
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10864

Beschrijving

Korte en smalle verbindingsstraat met licht geknikt tracé van de Nieuwstraat en het Rameplein ten westen tot de Hoogstraat ten oosten. De bebouwing gaat oorspronkelijk mee met de Nieuwstraat.

Zogenaamd naar de 14de-eeuwse "Meulevyver", ook gekend als "Stedevyver" of "Hoogstraatvijver", aangelegd op de zuidelijke hoek met de Hoogstraat ten behoeve van de ambachten (onder meer wassen van lakens), ter bevoorrading van de fontein op de Markt en als permanente waterreserve (onder meer bluswater). In 1404 laat de stad rondom de vijver een kaaimuur bouwen. Een jaarrekening van 1422 maakt melding van de bevoorrading vanaf de Hulst via ondergrondse "kannebuizen" en van de versteviging van de boorden met "quareelstenen". Later wordt de vijver door een gracht en stenen buis verbonden met de in 1545 gegraven vijver in de Kortrijkstraat. De vijver aan de Hoogstraat wordt gedempt in 1854. In 1551 wordt tevens de "Raemput" gegraven op de hoek met de Nieuwstraat en het Rameplein voor het spoelen van de "draperieën" door de wolwevers.

De straat is volgens het eerste landboek van Tielt-binnen van 1635 gelegen in de "Raemcerc", nog zonder straatnaam met grotendeels onbebouwd tracé; net als op de kopergravure opgenomen in "Flandria Illustrata" van Antoon Sanderus (1641-1644) weergave van de vijver op de zuidoostelijke hoek met de Hoogstraat.

In 1638 verhuist het "Sint-Jorishof" van de zuidoostzijde van de Hoogstraat naar een domein ten noorden van de Vijverstraat, begrensd door de Markt en de Hoogstraat, eertijds een klein achterleen van de heerlijkheid "Willecomme" waar een nieuw hof en huis worden opgetrokken.
In 1783 laat de Kamer van Retorica een schouwburg optrekken boven de oude kaai van de Hoogstraatvijver, die zal bestaan tot circa 1860.
Op het stadsplan van 1786 van Philip Jan Lemaieur is de bebouwing reeds toegenomen aan zowel noord- als zuidzijde.

In 1789 stemt gewezen baljuw Constantijn Dierckens in met het doortrekken van de Vijverstraat over zijn erf "De Raeme" met de "Raempit", waarbij zeven lindebomen verdwijnen (zie Rameplein nummers 22-23).

Het primitief kadasterplan (circa 1830) vermeldt reeds de huidige straatnaam en toont aan de noordzijde rijbebouwing van kleine huisjes. Een doorgang leidt naar het "Knippelhof", een beluikje met hoofdtoegang vanuit de Hoogstraat. In een Almanak van 1860 staat dat de lijnwaadfabrikanten Baert-Verbeke zich in de straat vestigen. Op het einde van de 19de eeuw sticht fotograaf en costumier Richard Maes (zie Europalaan, Hoogstraat nummer 34, Krommewalstraat nummer 6) in de straat het "Huis Maes" (zie nummer 1), later overgebracht naar andere locaties (zie Gruuthusestraat nummers 37, 40-44, Rameplein nummers 22-23).

Op het einde van de 19de eeuw - begin van de 20ste eeuw zijn in de straat enkele herbergen gelegen, onder meer "Den Hazewind", later gekend als "den Opera", "Jan Breydel", "Dendermonde", later gekend als "Spa" en "Den Anker", later gekend onder diverse benamingen; de uitbatingen zijn in de loop van de 20ste eeuw stopgezet.

De weg wordt tijdens de Eerste Wereldoorlog geplaveid met roze kasseien als privéweg - afgebakend door een barrière aan de kruising met de Hoogstraat - voor hertog Albrecht von Württemberg en de hoogste officieren van het IVde Duitse leger om een vlotte verbinding te hebben tussen het hoofdkwartier in de Hoogstraat (zie Hoogstraat nummer 26) en de mess of "Casino nummer 1" ondergebracht in de "Katholieke Kring" in de Kortrijkstraat. Tijdens een bombardement in 1918 worden enkele huizen vernield.

In 1927 wordt er door het echtpaar Bauwens-Blomme een melkerij uitgebaat, die, omwille van plaatsgebrek, wordt overgebracht naar een nieuw complex met woonhuis aan de Felix D'hoopstraat, gekend als zuivelfabriek "Sint-Jozef" en vanaf 1964 "pvba Lactil" (zie Felix D'hoopstraat nummers 162, 164). In het begin van de jaren 1950 richt Joseph Sabbe aan de zuidzijde van de straat, op een domein dat doorloopt tot aan het Hulstplein - Karnemelkstraat, een groothandel in koloniale waren op met achterliggende koffiebranderij. Thans gesloopt voor de bouw van appartementen.

Woonfunctie. Thans geasfalteerde straat met rijbebouwing van 19de-eeuwe woonhuizen en laatclassicistische herenhuizen onder pannen zadeldak (nok evenwijdig met straat), aangevuld met woonhuizen uit de tweede helft van de 20ste eeuw.

Nummers 8-10, restant van drie woonhuizen gebouwd volgens kadaster in 1899 door de Tieltse aannemer Hendrik Lievens. Verankerde en witgekalkte baksteenbouw van twee traveeën en twee bouwlagen met gecementeerde plint; natuurstenen onderdorpels, getoogde muuropeningen; bij nummer 10, benedenvenster met grote roedeverdeling en deels beglaasde deur met gedeeld bovenlicht.

Nummers 9-9A, in oorsprong herenhuis waarvan het volume weergegeven is op het primitief kadasterplan (circa 1830), in de loop van de 19de eeuw opgesplitst en waarvan lijstgevels thans voorzien van een nieuw bakstenen parement. Natuurstenen onderdorpels, rechthoekige muuropeningen met nieuw schrijnwerk. Deur van nummer 9 in witstenen geblokte omlijsting; twee natuurstenen treden.

Nummer 7, gerenoveerd woonhuis met mascaronsluitsteen boven de deur.

Zonder nummer, (thans behorend bij Hoogstraat nummer 51), resterend bedrijfsgebouw van de voormalige stoommelkerij "Sint-Jozef". Gebouwd als magazijn in 1909 door koopman Camiel Arickx op wiens initiatief er een stoommelkerij wordt ingericht. In de jaren 1920 is hier achtereenvolgens het lokaal van de Vlaamse Oudstrijdersbond en van het V.N.V. gehuisvest, met naastgelegen drankgelegenheid "Jong-Vlaanderen-Kerlinga". Achteruitgelegen bakstenen gebouw onder pannen zadeldak (nok loodrecht op straat); muurankers. In gedichte getoogde opening, spitsboognis met beeld van Sint-Jozef, beschermheilige van de melkerij. Recentere eenlaagse voorbouw waarin garage (foto).

Nummer 6, woonhuis uit circa het tweede kwart van de 20ste eeuw met deels beglaasde deur met gestileerd ijzeren hekwerk; glas-in-loodinvulling in bovenvensters.

Nummers 17 en 19, woonhuizen uit het derde kwart van de 20ste eeuw getypeerd door onder meer roodbakstenen parement en puntgevels; bij nummer 17 onder steile bedaking, bij nummer 19 van uitkragende bovenerker.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207 : Mutatieschetsen, Tielt, Afdeling 1, 1873/18, 1885/21, 1899/25, 1902/31, 1910/43.
  • Dit is West-Vlaanderen, deel 3, Brugge, 1962, p. 1870.
  • Gids voor Groot-Tielt 1987, Tielt, 1987, p. 202.
  • HOLLEVOET F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 233, 243.
  • OSTYN R., Historische stedenatlas van België, Tielt, Brussel, 1993, p. 27, 39-40, 46, 62, 71.
  • Tielt Open Monumentendag 2000, onuitgegeven tekst bij dia's, 2000, p. 4.
  • VANDEPITTE P., Tielt. Speuren naar heden en verleden van Tielt, Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Tielt, 1985, p. 29.
  • VANDERMEULEN J., Hertog Albrecht von Württemberg - de illustere onbekende - en zijn IVe Duitse leger, in De Roede van Tielt, jg. 9, nummer 3-4, 1978, p. 105.
  • VANKEERSBILCK J., Lactil of het verhaal van de Tieltse melkerij, in De Roede van Tielt, jg. 34, nummer 4, 2003, p. 33-68.
  • VAN NIEUWENHUYSE J., Hoogstraat Tielt, onuitgegeven studie van De Tieltse Gidsenkring, Tielt, 1998, p. 5-6, 14-15, 27.
  • VERBRUGGE J., Tieltse caférijkdom. Een overzicht van cafés en uitbaters tussen 1900 en 1980, in De Roede van Tielt, jg. 11, nummer 2-3-4, 1980, p. 174-175.
  • VERBRUGGE J., Tielt, textielstad (Deel I: negentiende eeuw), in De Roede van Tielt, jg. 18, nummer 2, 1987, p. 49, 69.

Bron: CALLAERT G. & SANTY P. met medewerking van BOONE B., DEVOOGHT K. & MOEYKENS S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda; Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gevelnis met kruisbeeld en gedenkplaat

  • Omvat
    Laatclassicistisch herenhuis

  • Omvat
    Laatclassicistisch herenhuis

  • Is deel van
    Tielt


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Vijverstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/10864 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.