Geografisch thema

Aarsele-Dorp

ID
10875
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10875

Beschrijving

Overkoepelende benaming voor de centrale dorpspleinen, omvattende de vroegere Markt ten westen en ten zuiden van de kerk, alsook de na 1977 aangelegde parking met omringende huizen ten oosten van de kerk. Vanaf 1979 vervangt de naam "Aarsele-Dorp" alle vroeger voorkomende toponiemen als "Plaetse", "Kom" of "Marktplaats", die enkel het rechthoekige plein tussen de kerk en de Waterstraat/ Vrouwenstraat aanduidden, begrensd door huizen, kerk en kerktuinafsluiting. Aanvankelijk is de "Marktplaats" volledig aangelegd in kasseien, zie postkaarten circa 1900.
Het ruimtelijke effect van de vroegere "Marktplaats" is teloor gegaan, enerzijds door de aanleg van de noord-zuid georiënteerde brede geasfalteerde rijbaan die de Vinktstraat en de Jules van Ooststraat doet aansluiten op de Vrouwenstraat, anderzijds door de bouw van een 42 meter hoge silo (bedrijf Blancke) die de kerk als centrale blikvanger in verdrukking brengt. Het voormalige kerkhof en de kerktuin ten zuiden van de kerk zijn thans ingericht als parking aangelegd in klinkers, aan de oostzijde afgesloten door plantsoenen, boompjes en een gedenkteken voor de oorlogsslachtoffers van beide wereldoorlogen. De grote parking ten oosten van de kerk bestaat voornamelijk uit asfalt en parkeerstroken in klinkers. De parking is aangelegd in 1977 na afbraak van enkele huizen en is bereikbaar vanuit de Pastorijstraat. Aan de zuidzijde daarvan liggen deels overdekte petanquepleintjes en fietsenbergplaatsen tussen bomen, plantsoenen en grasperkjes. Groenaanplantingen flankeren de kerk ten noorden en ten zuiden.

In 1517 laten de kerkheren van Aarsele een grote steenput op de markt aanleggen, mogelijk bij een verbouwing van de kerk. Na verval wordt de put opgevuld in 1574. Ten zuiden van de kerk en het kerkhof bevinden zich in 1653 enkele hoeves of 'hofstedes', onder meer "hofstede ende herberghe ghenaemt het Schaeck".

In de tweede helft van de 18de eeuw bestaat Aarsele reeds uit een sterk bebouwde dorpskern, zie Ferrariskaart (1770-1778). Dichte bebouwing is waarneembaar langsheen de "Marktplaats", de Vrouwenstraat, het begin van de Jules van Ooststraat, het begin van de Vinktstraat en het begin van de Pastoriestraat. Het kerkhof ligt aan de zuidzijde van de kerk. In 1838 wordt het marktplein vergroot door inname van een deel van het kerkhof. Op de "Marktplaats" wordt in 1880 een onderpostkantoor en telegraafkantoor opgericht.

Rondom de kerk bevinden zich op het einde van de 19de eeuw talloze drankgelegenheden. In het huis Aarsele-Dorp nummer 1 (begin van de Vinktstraat) is eertijds de herberg "Hertog van Brabant" gevestigd, ten noorden van de kerk bevindt zich vanaf het eerste kwart van de 19de eeuw het "Dorphuis Logement" (zie Vinktstraat). Tegenover de kerk bevinden zich omstreeks 1900 de herbergen "Afspanning Den Hert" en "In St.-Cecilia". (afgebroken, ter hoogte van bedrijf Blancke). Op de plaats van het huis Blancke (nr. 20) staat in 1930 herberg "Afspanning Het Vlaamsch Hoofd". Tegenover de Vinktstraat, langsheen de kerkwegel, bevindt zich eertijds herberg "De Fontein", die lang blijft voortbestaan met sterk gewijzigd uitzicht (nummer 21). Op de hoek met de Jules van Ooststraat en de Vinktstraat heeft lange tijd herberg "De Karper" gestaan, afgebroken in 1939 om plaats te maken voor appartementscomplex "De Vriendenkring", met een lokaal voor "Land- en Hofbouw" en "Cinema Aurora" (Jules van Ooststraat nummer 1 - Vinktstraat nummer 3). Ten oosten van de kerk bevinden zich tot vóór 1977 de herbergen "In 't Kistje" en "De Klokke".

Tussen de dokterswoning De Wulf (nummer 11) en de kerk ligt vóór 1910 de afsluiting van het kerkhof, bestaande uit natuurstenen paaltjes verbonden met ijzeren stangen, met kerkhoftoegang tussen vierkante natuurstenen pijlers. In oktober 1918 wordt de dorpsplaats bestookt door kanonvuur, met twee doden tot gevolg. De kerk wordt daarbij beschadigd aan de noordzijde. Ook de Vrouwenstraat en het begin van de Sterrestraat hebben schade geleden. Ook in 1940 ontsnapt Aarsele niet aan het oorlogsgeweld, onder meer de top van de torenspits wordt van de kerk geschoten. Vanaf 1958 wordt het gehele dorpscentrum ontsierd door de bouw van een hoge graansilo van het veevoederbedrijf Blancke, met nieuw gebouwd woonhuis (nummer 20) waarvoor twee oudere panden worden afgebroken. Aan de zuidzijde van het woonhuis zit een spitsboogvormige nis met Mariabeeld. De dokterswoning op de Markt (nummer 11), na de Tweede Wereldoorlog gebruikt door de Kredietbank, wordt in 1971 afgebroken en vervangen door een nieuw bankgebouw. In 1977 worden lage huizen aan de oostzijde vlakbij de kerk gesloopt, onder meer herbergen "'t Kistje" en "In de Klokke", naar verluidt ook een openbare pomp.

De basisbebouwing uit het einde van de 19de eeuw bestaat voornamelijk uit sobere neoclassicistische bepleisterde of (later) beraapte lijstgevels van twee bouwlagen, vaak teruggaand op oudere volumes. Aan de noord- en oostzijde van de kerk bevindt zich voornamelijk eenlaagsbebouwing. Het uitzicht van enkele huizen wordt na de Eerste Wereldoorlog gewijzigd door inbreng van nieuwe gevelopeningen en/ of cementering van de gevel met toevoeging van sierornamentiek, bijvoorbeeld voormalig nummer 11, nummer 14.

Oudere volumes van twee bouwlagen met vernieuwde openingen en vernieuwd gevelparement maar met behouden oudere kern, onder meer nummer 1 (voormalige herberg "Hertog van Brabant"), nummer 12, nummer 15 (voormalig post- en telegraafkantoor), nummers 16-17-18-19. Nummer 21 is de voormalige herberg "De Fontein", eind 19de eeuw nog een eenlagig volume onder zadeldak, verbouwd naar twee bouwlagen in het begin van de 20ste eeuw, op het eind van de jaren 1930 bezet met nieuw gevelparement en voorzien van gewijzigde muuropeningen, thans met vernieuwde gevelbezetting. Nummer 22, eenlaagsbouw vóór 1900 aansluitend bij herberg "De Fontein", later met mansardedak; in het midden van de 20ste eeuw vervangen door nieuwbouw. Ten oosten van kerk is geen bebouwing ouder dan het midden van de 20ste eeuw bewaard, nummers 2-3 uit het laatste decennia van de 20ste eeuw, nummer 4 naoorlogs. Vervangende nieuwbouw uit jaren 1950-1970 bij nummers 11, 20 en 22. Aan de zuidzijde van de oostelijke parking, op de plaats van vroegere huisjes worden begin jaren 1980 woningen voor bejaarden (nummers 5-10) opgericht.

  • Heemkundige Kring De Roede van Tielt, Fototheek.
  • OCMW-Archief Gent, Kaarten en plannen, reeks 105, nr. 654: Plan géometrique des propriétes de Madame la veuve de Pierre De Rijckere, situées dans la commune d ‘Aerzeele, 17/09/1822.
  • Aarsele. Verleden en heden, Aarsele, 1978, nrs. 12, 37-41, 77, 80-85, 108, 124, 134.
  • BRAET A., Aarsele, in HOLLEVOET F., Als straten gaan... praten, Tielt, 2005, p. 9.
  • BRAET A., Landboek van Aarsele met alle eigenaars en bewoners 1653-1661, Tielt, 2007, p. 165.
  • DE GRYSE P. (red.), Tielt graag gezien, Tielt, 2003, nr. 32.
  • DE CLERCQ E., Geschiedenis van Aarsele, Brugge, 1881, p. 112.
  • NEIRINCK J. (red.), St.-Martinuskerk 1911-1986. Jubelviering 75 jaar heropbouw, Aarsele, 1986.
  • Wandelen en fietsen in het Molenland, Tielt, VVV ’t Tieltse, 1988.

Bron: CALLAERT G. & SANTY P. met medewerking van BOONE B., DEVOOGHT K. & MOEYKENS S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda; Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Herberg In de Pluim

  • Omvat
    Neoclassicistische dorpswoning

  • Omvat
    Oorlogsgedenkteken

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Martinuskerk

  • Is deel van
    Aarsele


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Aarsele-Dorp [online], https://id.erfgoed.net/themas/10875 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.