Geografisch thema

Pastorijstraat

ID
10904
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10904

Beschrijving

Rechte dichtbebouwde straat die in het verlengde van de Haantjesstraat in zuidelijke richting naar de Deinsesteenweg afdaalt. In 1824 maakt het begin van de weg deel uit van de "Ouden Wonterghemschen prochiewegh", die een oostelijke bocht naar de oude "Baudeloo-linde" toe nam (zie Baudeloostraat). Het huidige tracé komt tot stand in het tweede kwart van de 19de eeuw. De weg wordt verbonden met een molenweg die tot de Deinsesteenweg loopt en wordt rechtgetrokken. Rond het midden van de 19de eeuw is de weg nog quasi onbebouwd (Atlas der Buurtwegen, 1846), met uitzondering van de oudere bebouwing ten oosten van de kerk. Het noordelijke stuk van de straat maakt nog steeds deel uit van de "Ouden Wonterghemschen prochieweg", het zuidelijke deel vanaf het kruispunt met de Baudeloostraat heet in 1846 "Wonterghemschen Slag". De benaming "Pastorijstraat" wordt voor het eerst vermeld in 1902. Zogenaamd naar de aloude aanwezigheid van de pastorie (nummer 9). De straat is tot in de jaren 1950 een slechte zandweg; wordt in 1954 verbreed, aangelegd in asfalt en van voetpaden voorzien.

In 1580 wordt Aarsele door geuzen verwoest en geplunderd, onder andere de pastorie, vanouds ten oosten van de kerk gelegen, wordt vernield. In een brief van pastoor De Verwere (1613-1627) aan de bisschop wordt vermeld dat de pastorie verwoest is, en dat de pastoor een vervangend onderkomen heeft gevonden. In 1624 staat de pastorie na het oorlogsgeweld nog steeds erg vervallen, maar in 1630 wordt ze eindelijk hersteld. In 1652 omschreven als "behuysde hofstede wesende de priesteragie, ... de grachten rontom ...", zie disboek H. Geest. De huidige pastorie (nummer 9) dateert vermoedelijk van rond het einde van de 18de eeuw. In 1876 wordt de pastorie grondig gerepareerd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt de pastorie gebruikt om Duitse soldaten te huisvesten. De pastorie lijdt onder oorlogsschade en wordt in 1920-1921 hersteld. Dubbelhuis van zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak in zwarte Vlaamse pannen (nok evenwijdig met straat). Vernieuwd parement en vernieuwde rechthoekige muuropeningen, bewaarde natuurstenen voordeuromlijsting. Eertijds voorzien van licht getoogde muuropeningen en beraapte lijstgevel, afgesloten van de straat door een hoge muur met poortje, cf oude prentbriefkaarten circa 1900. Eenlaagse aanbouw onder half schilddak aan noordzijde. Vensters in zijgevels voorzien van natuurstenen negblokken.

In de 19de eeuw stond er een (neo)classicistisch kapelletje aan westzijde van de straat: kapel van O.-L.-Vrouw van de Zeven Weeën, met driehoekig fronton en zuilen (verdwenen), zie voorkomen op Atlas Vandermaelen (circa 1850) en op oude prentbriefkaarten (circa 1900).

De 19de-eeuwse basisbebouwing is bewaard in verbouwde of gerenoveerde vorm. De huizen nummers 1-3 worden als een geheel van eenlaagse woningen weergegeven op primitief kadasterplan (circa 1830), circa 1835 met achtergelegen gebouwen in bedrijf als stokerij en brouwerij in bezit van de weduwe van Jan De Beil. Volgens kadaster wordt het huis circa 1886 met een verdieping opgehoogd in opdracht van stoker Charles De Beil (geen sporen van ophoging, vermoedelijk herbouwde volumes). Circa 1920 wordt het huis opgesplitst in twee woningen, de achtergelegen stokerij- en brouwerijgebouwen worden afgebroken, een resterend volume langsheen de Vinktstraat wordt omgevormd tot magazijn (zie Vinktstraat). Langs straatzijde staat een 19de-eeuws bakstenen volume van twee bouwlagen en respectievelijk drie en vier traveeën onder zadeldak in mechanische pannen. Getoogde muuropeningen, bewaard houtwerk (circa 1920, schuiframen en deur) op begane grond van nummer 1. Gecementeerde/ gepleisterde gevels. De voormalige herberg "'t Mandeke" (nummer 2/ Vinktstraat) wordt volgens kadaster opgericht in 1863, ter vervanging van een ouder volume, in opdracht van weduwe Jan De Beil, eigenares van de tegenoverliggende brouwerij en stokerij. In de 20ste eeuw is de herberg ingrijpend verbouwd. Verankerd bakstenen hoekvolume met gepekte plint onder zadeldak in mechanische pannen (nok haaks op straat). Noordelijke hoeken op manshoogte ingesneden en afgerond, omlopende baksteenlijst. Geschilderd opschrift: "'T MANDEKE". Oorspronkelijke getoogde openingen met druiplijsten nog bewaard in zijpuntgevel, op begane grond gedicht en vervangen door nieuwe muuropeningen onder betonnen lateien. Oostelijke zijgevel met vlechtingen en beglaasde rechthoekige nis in geveltop.

Het zuidelijker deel van de straat wordt pas bebouwd vanaf de jaren 1930. Rijbebouwing en halfopen bebouwing van twee bouwlagen, voornamelijk uit het tweede en derde kwart van de 20ste eeuw. Doorsnee interbellumarchitectuur, onder meer nummer 39 uit 1936, aangevuld met naoorlogse bebouwing en losstaande eengezinswoningen in tuin vanaf het vierde kwart van de 20ste eeuw.

  • Dexia-archief, Prentkaartencollectie, Brussel.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Aarsele, 1864/26, 1920/27, 1936/9.
  • BRAET A., Aarsele, in HOLLEVOET F., Als straten gaan... praten, Tielt, 2005, p. 17.
  • DE CLERCQ E., Geschiedenis van Aarsele, Brugge, 1881, p. 14, 65.
  • DE GRYSE P. (red.), Tielt graag gezien, Tielt, 2003, nummer 6, 17.
  • NEIRINCK J. (red.), St.-Martinuskerk 1911-1986. Jubelviering 75 jaar heropbouw, Aarsele, 1986.
  • Wandelen en fietsen in het Molenland, Tielt, VVV 't Tieltse, 1988.

Bron: CALLAERT G. & SANTY P. met medewerking van BOONE B., DEVOOGHT K. & MOEYKENS S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda; Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Neoclassicistisch herenhuis

  • Is deel van
    Aarsele


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pastorijstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/10904 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.