Geografisch thema

Cockerillkaai

ID
11292
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11292

Beschrijving

De Cockerillkaai is een gedeelte van de Scheldekaaien op de rechteroever, gelegen op het Zuid tussen de De Gerlache- en de Sint-Michielskaai. De aanleg van deze kaaien gaat terug tot het grootschalige infrastructuurproject dat tussen 1877 en 1885 door de rechttrekking van de Schelde een nieuwe havenstrook ontwikkelde. In 1877 werden de werken aangevat; op 26 juli 1885 werden de nieuwe Scheldekaaien officieel ingehuldigd.

De naam Cockerillkaai herinnert aan de scheepstimmerwerven van de Société Cockerill, die in 1844 ingericht werden op de terreinen tussen de huidige Schelde- en Timmerwerfstraten; in 1873 werden de installaties naar Hoboken overgebracht.

Voor de ontwikkeling van de nieuwe havenzone tussen 1877 en 1885 moesten honderden huizen gesloopt worden. Daarbij verdween de historische stadskern rond het Steen en de iets noordelijker gelegen historische havenzone "De Werf". Vanaf de Kattendijksluis tot aan de huidige Ledeganckkaai werd een ononderbroken, licht gebogen kaaimuur opgetrokken. Er werd een gekasseide strook van 80 m breed aangelegd voor kades, die werden uitgerust met havenkranen, kraan- en treinsporen en metalen, open opslagplaatsen. Ter hoogte van de Cockerillkaai is er een inham in de kaaimuur; dit is de voorhaven van de Zuidersluis, die uitgaf op de Zuiderdokken. Deze drie, in elkaars verlengde liggende dokken voor binnenscheepvaart werden in 1881 geopend tussen de Waalse- en de Vlaamsekaai. Na het dempen van deze dokken in 1969, bleef enkel de inham van de Zuidersluis over. Het bijhorende sluishuisje werd eveneens gesloopt. Ter hoogte van de inham van de Zuidersluis is een atoombunker te vinden, gebouwd tijdens de koude oorlog. Op de gedempte sluis werd in 1973-74 het Hof van Beroep en Arbeidshof gebouwd naar ontwerp van de architecten Marc Appel en Jan Welslau.

Het meest opvallende en gekende bouwkundig erfgoed van de Scheldekaaien zijn de metalen afdaken met Polonceauspanten en versierde frontons. De afdaken 15A behoren tot de oudste nog resterende afdaken op de Scheldekaaien. Aan Scheldezijde van deze afdaken zijn sporen bewaard voor de havenkranen, aan straatzijde lopen sporen voor de goederentreinen die het transport naar het Zuidstation mogelijk maakten. Over de gehele lengte van de Scheldekaaien werd de grens tussen de gekasseide havenzone en de openbare weg gemarkeerd door een monumentale rij smeedijzeren hekken, gerealiseerd door de firma Van Aerschot volgens een typeplan van de stad.

Naast de door een hekwerk afgesloten havenzone, kwam een rijweg van 20 meter breed, waarlangs nieuwe gebouwen werden opgetrokken: vooral panden met een handelsfunctie, al dan niet gecombineerd met wonen op de verdiepingen. Langs de Cockerillkaai blijft van deze bebouwing bijna niets over. Een voorbeeld is nr. 3, oorspronkelijk een café, met een gevel in bruine en gele baksteen. Langs de Cockerill- en de De Gerlachekaai werden in het interbellum sociale appartementsblokken ingeplant naar ontwerp van stadsbouwmeester Emiel Van Averbeke. Het betreffen grote complexen in baksteenbouw met gecementeerde muurvlakken.

Opvallend langs de Scheldekaaien zijn de talrijke grote nieuwbouwprojecten. De nrs. 18, een project van Christine Conix, en 25, een ontwerp van architect P. Cornelis, zijn waardevolle architecturale ingrepen, die de heropbloei van het Zuid op het einde van de 20ste eeuw illustreren.

  • Stadsarchief Antwerpen, Archief Autonoom Havenbedrijf Antwerpen, MA-HB # 338 (sluiswachthuisje).
  • VAN HOUTTE A. 2001: Architectuur langs de waterkant: een wandeling van de Royerssluis tot aan het Zuid, Antwerpsche Tydinghen, 2, 95-102.

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Afdaken 15A

  • Omvat
    Appartements- en kantoorgebouw Upstream

  • Omvat
    Atoombunkers

  • Omvat
    Havenhekwerk en leilinden langs de Scheldekaaien

  • Omvat
    Installatie Scheldetuin

  • Omvat
    Kaaimuur van de Scheldekaaien met meerpalen

  • Omvat
    Sociaal woonblok van de stad Antwerpen

  • Omvat
    Zuidersluis

  • Is deel van
    Het Zuid

  • Is deel van
    Scheldekaaien


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Cockerillkaai [online], https://id.erfgoed.net/themas/11292 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.