Geografisch thema

Geuzenstraat

ID
11299
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11299

Beschrijving

De Geuzenstraat maakt deel uit van de originele verkaveling van de Zuidwijk, daterend van 1875. De straat verbindt de Kronenbrugstraat en de Volksstraat met de Marnixplaats. Door de gekasseide straat lopen tramsporen. Vanuit de Geuzenstraat is er een vrij zicht op het monumentale standbeeld "Schelde Vrij" op de Marnixplaats, dat in 1883 werd opgericht ter herdenking van de vrijmaking van de Schelde in 1863.

De Geuzenstraat ligt in het verlengde van de De Vrièrestraat, met de Marnixplaats als grens. Beide straten kregen oorspronkelijk, in 1876 samen de naam Geuzenstraat. Vanaf 1884 kreeg het zuidelijke deel een aparte naam, genoemd naar de toen net overleden Adolphe de Vrière (1806-1885); de noordelijke helft van de straat behield de oorspronkelijke naam. De term "geuzen" is te kaderen in de Tachtigjarige Oorlog en werd gebruikt voor Nederlandse edellieden die zich verzetten tegen de Spaanse koning Filips II. In de 19de eeuw werd de term gebruikt voor de liberalen, die ten tijde van de aanleg van het Zuid de burgemeester leverden in Antwerpen.

De straten die in stervorm rond de Marnixplaats zijn geschikt, zijn architectuurhistorisch van belang voor het Zuid. Ze werden door de Société Anonyme du Sud d’Anvers in 1878 uitgekozen als locatie voor de bouw van 51 burgerhuizen voor eigen rekening van de Société. Met deze investering trachtte men de stagnerende huizenbouw op het Zuid op te krikken. Vanuit de idee dat straten die niet meer volledig onbebouwd waren, aantrekkelijker zouden zijn voor kandidaat-kopers, verspreidde men de woningen over de Tolstraat, de Scheldestraat, de Verbondstraat en de toenmalige Geuzenstraat, waaronder ook de huidige De Vrièrestraat valt. De Société koos zeven verschillende architecten uit, om te voorkomen dat het publiek zou merken dat het niet om privé-investeringen ging. Deze bouwmeesters dienden ontwerpen te leveren "d'un certain caractère architectural", waardoor deze woningen als modelwoningen voor het Zuid kunnen gezien worden. In de huidige Geuzenstraat twee samenstellen van drie woningen, namelijk op nrs. 18-22 en op nrs. 23-27. Deze woningen werden ontworpen in 1879 door architect Wittemans, en zijn zoals de meeste panden in deze straat verregaand aangepast. De huizen werden centraal in de straat ingepland, en telkens zijn de samenstellen ongeveer tegenover elkaar gebouwd. Het gaat om burgerhuizen van drie traveeën en drie bouwlagen onder zadeldaken, met gevels die op een klassieke neoclassicistische manier zijn vormgegeven. De centrale woning heeft telkens een iets hogere kroonlijst; alle lijstgevels zijn verschillend uitgewerkt, om niet te indruk te wekken dat het om seriewerk zou gaan. Zowel de vorm van de muuropeningen, als de omlijstingen en het stucparement zijn telkens anders. De woningen aan de even zijde hebben een verhoogde begane grond op hoog souterrain, wat zich vertaalt in de keldervensters die te zien zijn in de hardstenen plint.

De andere bebouwing in de Geuzenstraat sluit bij deze modelwoningen aan. Het gaat meestal om in reeksen van twee of drie gebouwde burger- en winkelhuizen van drie tot vier bouwlagen en drie traveeën met lijstgevels die ofwel een neoclassicistisch ofwel een eclectisch, bakstenen parement kregen. Het algemene straatbeeld is vrij verwaarloosd, met aanpassingen van de winkelpuien. Nrs. 24 en 26 zijn een voorbeeld van een neoclassicistisch samenstel van twee identieke woningen. Nrs. 29-31, een samenstel van drie woningen met twee traveeën gebouwd rond 1905 voor E. Alsenoy, is te vermelden omwille van het sgraffitopaneel in de centrale gevel.

Een type bebouwing dat niet courant voorkomt in de Zuidwijk, en waarvan in de Geuzen- en De Vrièrestraat bouwdossiers zijn teruggevonden, zijn steegjes met achterhuizen of beluiken, toegankelijk vanuit een centrale poorttoegang in een hoog pand met winkels op het gelijkvloers en appartementen op de verdiepingen. Geuzenstraat 17, gebouwd rond 1904 voor P. Reijmaekers naar ontwerp van architect L. Hendrikx is hier wellicht een voorbeeld van, hoewel niet expliciet vermeld in bouwaanvraag: de brede poort op begane grond, kan leiden naar een steeg met achterhuizen.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1903 # 1061 en 1903 # 1053. 1903 # 1526, 1903 # 1880 (voorbeelden van panden met achterhuizen), 1879 # 980 (18-22, 23-27), 1904 # 975 (17), 1905 # 347 (29-33).
  • PRIMS L. & DE MEYER R. 1993: Het Zuid (Antwerpen 1875-1890). Architectuur & maatschappij, Antwerpen, 62-68.

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Woon- en winkelpand in beaux-artsstijl

  • Is deel van
    Het Zuid


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Geuzenstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/11299 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.