De Marnixplaats is een rond, gekasseid plein gelegen op het Zuid, als kruispunt van acht straten, namelijk de Schelde-, de Geuzen-,de Lambermont-, de Vrijheid-, de Tol-, de De Vrière-, de Zwijger- en de Karel Rogierstraat. Dit straalsgewijze stratenpatroon met een centraal plein is een typisch kenmerk van de verkaveling van het Zuid, die rond 1875 werd getekend. Het plein kreeg in 1876 zijn naam, verwijzend naar Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde, die in de 16de eeuw buitenburgemeester was van Antwerpen en vertrouwenspersoon van Willem van Oranje. De Honderdjarige oorlog die men toen voerde, vormt een belangrijk thema in de straatnamen op het Zuid.

Een ander vaak terugkerend thema op het Zuid is de afschaffing van de tol op de doorvaart op de Schelde in 1863, een feit die de handel in Antwerpen sterk had aangewakkerd. Alle straten rondom het Marnixplein werden naar de vrijmaking van de Schelde genoemd. Het gedenkteken "Schelde Vrij" is het summum van dit thema. In 1873 schreef de stad een ontwerpwedstrijd uit voor een herdenkingsmonument, dat gewonnen werd door J.J. Winders. Als locatie werd een plein op de toen in ontwikkeling zijnde verkaveling van het Zuid gekozen. Het werd een monumentale blikvanger, die in 1883 midden op de Marnixplaats werd opgericht en vanuit alle omringende straten, tot aan de Schelde, zichtbaar is.

De twintig meter hoge beeldengroep, omringd met hekwerk en lantaarns, werd getekend door architect J.J. Winders in een zeer fantasierijke neo-Vlaamse renaissancestijl. Winders trachtte deze stijl te promoten als de enige echte stijl die de eigenheid van België kon vertegenwoordigen. In een wijk als het Zuid, waar de neoclassicistische, verregaand gestandaardiseerde burgerhuizen in de absolute meerderheid zijn, springt de architectenwoning van Winders sterk in het oog door de exuberante gevel in neo-Vlaamse renaissance. Ook voor het ontwerp van het Museum voor Schone Kunsten, een twee belangrijk monument op het Zuid, koos hij dezelfde bouwstijl.

Het was de wens van Winders om ook de architectuur die het monument Schelde Vrij zou omringen, in een passende stijl te ontwerpen. Hij tekende ontwerpen met zeer fantasierijke neo-Vlaamse renaissancegevels. Omdat hij zelf niet in staat was de nodige percelen op de Marnixplaats aan te kopen, en de Compagnie du Sud d’Anvers, hier blijkbaar ook geen prioriteit aan gaf, kreeg een plein een totaal ander uitzicht dan Winders had gedroomd. Op alle smalle hoekpercelen werden meergezinswoningen met handelsgelijkvloers gebouwd, in een sterk gestandaardiseerde neoclassicistische bouwstijl. Aannemer en investeerder J. De Pooter kocht een reeks percelen en bebouwde ze met telkens hetzelfde typeplan als basis. Een voorbeeld staat op de hoek met de De Vrièrestraat, op nummer 11. Het belendende pand op nummer 12, op de hoek met de Zwijgerstraat werd gebouwd voor J. Mattheys naar een ontwerp van Fr. Stuyck uit 1884. De pilasters geven het stompe hoekpand karakter; winkelpuien zijn verdwenen. Verder zijn de meeste hoekpanden verbouwd of vervangen door nieuwbouw, waardoor de originele gevelrij rond het plein zeer sterk is verstoord.