De Kruishofstraat die zich uitstrekt over het grondgebied van de districten Antwerpen en Wilrijk, wordt opgesplitst door het tracé van de A12 en de Bevrijdingstunnel. Het eerste straatgedeelte loopt van de Jan Van Rijswijcklaan tot de Sparrenstraat, het tweede straatgedeelte van de Populierenlaan tot de Boomsesteenweg. De oorspronkelijk veel langere Kruishofstraat werd gevoelig ingekort door de aanleg van de Tentoonstellingswijk midden jaren 1920. Voordien liep het tracé in noordelijke richting verder, en sloot tot vóór de aanleg van de Brialmontomwalling omstreeks 1860 aan op de Lange Elzenstraat. Zo verbond de Kruishofstraat het Leikwartier met de Boomsesteenweg. De naam gaat terug op het omstreeks 1925 gesloopte buitengoed "Hove ten Kruis", "Kruishoeve" of "Kruishof", dat ter hoogte van de huidige Jasmijnstraat gelegen was. De heraanleg van het eerste straatgedeelte, samen met het doortrekken van de Jan van Rijswijcklaan extra muros, kaderde in het urbanisatieplan voor de nieuwe zuidelijke stadswijk buiten de vesten, een ontwerp van stadsingenieur Richard Lemeunier uit 1912. De uitvoering van dit plan kwam pas na de Eerste Wereldoorlog in een stroomversnelling, naar aanleiding van de geplande Wereldtentoonstelling van 1930. Tot deze heraanleg kende de straat extra muros een landelijk karakter, verspreid bebouwd met hoevetjes en lage arbeiderswoningen. Op het grondgebied van Wilrijk was een gedeelte van de straat al omstreeks 1910 opgenomen in de Nieuw-Parkwijk "Den Brandt", de verkaveling aan de rand van het Nachtegalenpark. Op het grondgebied van Antwerpen ontwierp architect Jacques De Weerdt in 1912 een 'guingette’ voor rekening van A. Korpes, waarvan de bouwaanvraag werd geweigerd. Volgens de bouwplannen bestond het complex uit een café, een melkerij en een kiosk in pittoreske cottagestijl, gelegen in een fraai aangelegde tuin met speelplaats.
Beide geïsoleerde straatgedeelten hebben vandaag een geheel eigen karakter. De architectuur van het geknikte eerste straatgedeelte, dat uitkijkt over de groenzone van het Wilrijkseplein sluit aan bij de bebouwing van de Jan Van Rijswijcklaan, de Hazelarenstraat, de Jasmijnstraat en de Hortensiastraat. De aaneengesloten reeks burgerhuizen en meergezinswoningen in gematigde art-decostijl aan het begin van de straat werd opgetrokken tussen 1926 en 1928. Meest opvallend is het door de Amsterdamse School beïnvloede woningcomplex Smekens-Devos van architect Paul Smekens, dat zijn prominente inplanting dankt aan de knik in het straattracé. Minder goed bewaard van dit bouwblok zijn het burgerhuis in opdracht van Paula Van Damme op nummer 14, een ontwerp van de architecten Alfred Portielje en Jan De Braey, en de meergezinswoning in opdracht van Victor Coene op nummer 16, een ontwerp van architect Jaak Coene, beide uit 1928. Op het modernistische appartementsgebouw "De Kruishoek" na, een ontwerp van Karel Van Riel en Maurice Janssens uit 1938, wordt het aansluitende straatgedeelte tussen de Jasmijnstraat en de Sparrenstraat, bepaald door een veeleer conventionele bebouwing. Deze bestaat vooral uit bel-etage of meergezinswoningen en kleine appartementsgebouwen uit de late jaren 1940 en de jaren 1950. Een representatief voorbeeld van deze behoudende architectuur is de architectenwoning van Arthur Oyen uit 1948 op nummer 80.
Het tweede straatgedeelte op het grondgebied van Wilrijk biedt een veeleer versnipperde aanblik. De oudste bebouwing kwam hier kort vóór de Eerste Wereldoorlog, vanaf 1912, tot stand, in het noordelijke gedeelte van de Nieuw-Parkwijk "Den Brandt". De burgerhuizen met een discrete art-nouveau-inslag die ook in de aansluitende Varenlaan, Eglantierlaan en Berkenlaan het straatbeeld bepalen, kenmerken zich veelal door een conventionele typologie en een kleurrijk gevelparement. Eén van de meest actieve aannemers-bouwpromotoren in deze wijk was Eduard Van Biesen, die zijn bedrijfsgebouwen in de Kruishofstraat vestigde. Verder bestaat de bebouwing uit veeleer onopvallende rijwoningen, een aantal uit de jaren 1920 en 1930, de overige uit de late jaren 1940 en de jaren 1950. Uit het interbellum is het kleine appartementsgebouw op nummer 134 vermeldenswaard, een ontwerp van architect Louis De Vooght in opdracht van Achille Sneyers. Tot de meest markante gesloopte gebouwen uit deze periode behoort de modernistische rijwoning voor Frans Janssens (voorheen nummer 272), een ontwerp door architect Rob Van der Aa uit 1935. Van de naoorlogse rijhuizen onderscheidt enkel de bel-etagewoning op nummer 311, gebouwd in opdracht van Gaston Van Berckelaer naar een ontwerp door architect Marc Segers uit 1949, zich door een vooruitstrevende vormgeving. Het begin van dit straatgedeelte wordt gedomineerd door drie hoge flatgebouwen van de bouwpromotor Entreprises Amelinckx op nummer 142, 144 en 146, kort na elkaar ontworpen in 1958, 1960 en 1964, de twee oudste door architect E. Brioen, het jongste door architect Jozef Fuyen. Deze balkvormige torengebouwen met een geschrankte inplanting in het groen, tellen 18 bouwlagen, waaronder een uitspringende sokkel van twee niveaus en een terugwijkende dakverdieping. Opgetrokken met een gewapend betonskelet, hebben de gevels een parement uit witte Silezische baksteen en natuur- en hardsteen. Een standaardverdieping omvat zeven tot acht appartementen met twee tot drie slaapkamers. Geweigerd werd een bouwaanvraag van de firma Amelinckx uit 1959, om hier ook een groot winkelcentrum in te planten.
Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Braeken J. 2012: Kruishofstraat [online], https://id.erfgoed.net/teksten/141051 (geraadpleegd op ).
Zijstraat van de Jan Van Rijswijcklaan.
De oorspronkelijke Kruishofstraat liep, voor de aanleg van de Tentoonstellingswijk verder ten noorden van de Jan Van Rijswijcklaan waar ze tot voor de aanleg van de Brialmontvesting (omstreeks 1860) aansluiting gaf op de Lange Elzenstraat.
De naam gaat terug op het omstreeks 1925 gesloopte buitengoed "Hove ten Kruis", "Kruishoeve" of "Kruishof" dat gelegen was ter hoogte van de huidige Jasmijnstraat.
Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze tekst citeren als: Plomteux G. & Steyaert R. 1989: Kruishofstraat [online], https://id.erfgoed.net/teksten/113532 (geraadpleegd op ).