Geografisch thema

Gistelsteenweg (Varsenare)

ID
12251
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12251

Beschrijving

Drukke verbindingsweg tussen Brugge en Gistel, verder lopend tot in Nieuwpoort. De steenweg Brugge-Gistel-Nieuwpoort werd in 1755 door de Oostenrijkers aangelegd. Daarbij werd voor een belangrijk deel het tracé van de wegen gevolgd die sinds de Romeinse tijd de verschillende dorpen verbonden. Al in 1300 wordt melding gemaakt van "de wech die te ghistele ward loopt"; op de kaart die Pieter Pourbus in 1561-1571 maakte van het Brugse Vrije is het tracé duidelijk herkenbaar. Op de Ferrariskaart (1771-1778) is duidelijk te zien dat op het grondgebied van Varsenare de "Chaussée de Nieuport" het tracé volgde van de Oudenburgweg, die door de dorpskernen van Jabbeke en Varsenare liep. De huidige Gistelsteenweg in Varsenare, voorheen "Nieuwe Baan" genoemd, loopt dus parallel ten zuiden van de Oostenrijkse steenweg en vermijdt de dorpskommen; ze volgt daarbij het tracé van de dijkrand zgn. "De Hooghe Dijcken". Deze situatie is herkenbaar op kaartmateriaal van midden 19de eeuw, bijvoorbeeld op de Atlas der Buurtwegen van 1845.

De Gistelsteenweg wordt getypeerd door een heterogene bebouwing, die zich in lintvorm langs de steenweg bevindt. De oudste bebouwing langs dit tracé zijn een aantal verspreide hoeves die met een dreef met de Hoge Dijken waren verbonden; sinds de verkaveling in de tweede helft van de 20ste eeuw van de gronden langs de steenweg, zijn deze dreven gesupprimeerd en zijn de hoeves opgenomen in villaverkavelingen, zie "De Fonteyne", Fonteinebeekdreef nummer 21 en "Tafeldijcken". Aan de grens met Sint-Andries bestaat de bebouwing uit villa's in ruime, vaak beboste percelen. Ter hoogte van de Zeeweg zijn deze villa's grotendeels gerealiseerd op gronden van het kasteeldomein "De Zandberg", dat sinds 1930 werd verkaveld; een mooi voorbeeld is nummer 24, het neoclassicistische "Santa Maria" van 1939-1940.

Ter hoogte van het dorp van Varsenare vinden we een cluster doorsnee eind-19de- en begin-20ste-eeuwse woningen, voorbeeld nummer 40, rood bakstenen breedhuis van drie traveeën onder pannen zadeldkak, met gecementeerde voorgevel. De "Blauwe Huizen" vallen daarbij op: in de jaren 1860-1870 liet Alfred de Man op zijn kasteeldomein twaalf kleine hoeves oprichten, die naar analogie van het "Kasteel De Blauwe Toren" , zie de Manlaan 50, een blauwe bedaking kregen. De pittoresk uitgewerkte huizen werden aan de zuidrand van het kasteeldomein langs de Gistelsteenweg gebouwd; de uitbaters kregen de opdracht om de onvruchtbare gronden te verbeteren. Een aantal blauwe huizen die in 1874 in het kadaster werden geregistreerd, zijn bewaard, zie nummer 20, "Kluis de Blauwe Toren" en de nummers 22, 26 en 28, waarvan nummer 22 het minst goed bewaard met onder meer rode in plaats van blauwe pannen. In de huizenrij werden twee art-deco-getinte villa's gevoegd, zie nummer 29 en 31. Naast de woonfunctie is de handel goed vertegenwoordigd langs de steenweg: behalve een garage, cafés, een bakker, feestzalen enzomeer is er op nummer 37 een midden-20ste-eeuws slachthuis bewaard. Twee opmerkelijke gebouwen die te maken hebben met de functie van de steenweg als drukke handelsweg zijn de voormalige herberg "De Steenoven" (zie nummer 157) en de woning "De Thiende Uytvanck" (zie nummer 173).

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Varsenare, 1941/4, 1956/8.
  • Gemeentearchief Jabbeke, Varsenare, Ruimtelijke ordening en stedebouw, plans en alignementen 1824-1905, losse stukken.
  • DESMEDT M., Van huizen en mensen te Varsenare in kaarten en documenten. Een preuve tot huizengeschiedenis, deel 2, 2005, p. 152.
  • FRANCHOO A., Varsenare en zijn rijk verleden, Deel I, Brugge, 1971, p. 14.
  • FRANCHOO A., Varsenare en zijn rijk verleden, Deel II, Brugge, 1972, p. 71.
  • FRANCHOO A., In de schaduw van een dorpstoren, s.l., 1980, p. 24.
  • FRANCHOO A., Varsenare van weleer in woord en beeld, Brugge, 1985, p. 117-128.
  • HAELEWIJN R. , Oostenrijkse banen in West-Vlaanderen, in Studiën en berichten, 67ste deel, 1970, p. 83.

Bron: HOOFT E. met medewerking van BOONE B., CALLAERT G., DE BODT V. & SANTY P. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Jabbeke, Deelgemeenten Snellegem, Stalhille, Varsenare en Zerkegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL35, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Art-decovilla

  • Omvat
    Art-decovilla

  • Omvat
    Boerenwoningen

  • Omvat
    Herberg en afspanning De Steenoven

  • Omvat
    IJskelder

  • Omvat
    Kasteeldomein Santa Maria

  • Omvat
    Kluis de Blauwe Toren

  • Omvat
    Villa De Thiende Uytvanck 1846

  • Is deel van
    Varsenare

  • Is gerelateerd aan
    Gistelsteenweg (Jabbeke)

  • Is gerelateerd aan
    Gistelsteenweg (Snellegem)

  • Is gerelateerd aan
    Gistelsteenweg (Zerkegem)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gistelsteenweg (Varsenare) [online], https://id.erfgoed.net/themas/12251 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.