Geografisch thema

Vaartdijk-Noord (Varsenare)

ID
12263
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12263

Beschrijving

Vaartdijk-Noord en -Zuid zijn de wegen die op de beide dijken lopen van het kanaal Brugge-Oostende, dat in 1613-1623 werd gegraven. Het stuk tussen Brugge en Plassendale (Oudenburg-Oostende), dat ook door Varsenare en Stalhille loopt, is een verbreding en verdieping van de Ieperleet en wordt in 1618 afgewerkt. De Ieperleet was in de middeleeuwen de natuurlijke waterweg van Brugge naar Ieper, van grote betekenis voor de handelsbedrijvigheid van het Brugse Vrije. Met de uitgegraven grond werden hoge dijken opgeworpen op beide oevers, zodat het waterpeil van het kanaal verhoogd werd tot boven het niveau van de omliggende landerijen. Op deze dijken liggen de huidige wegen Vaartdijk-Noord en -Zuid.
Tijdens de Oostenrijkse periode werd onder landvoogd markgraaf van Prié in Oostende de Oost-Indische Compagnie opgericht. Men wilde vanuit Oostende de vaart op Indië inzetten, aangezien de Schelde was afgesloten door de Hollanders en de haven van Antwerpen een onbruikbare haven was. Niettegenstaande de Oost-Indische Compagnie in 1727 ontbonden werd, laat Karel van Lorreinen vanaf 1754 belangrijke bagger- en verbredingswerken uitvoeren in de Ieperleet. De nieuwe uitgebaggerde waterweg wordt door de landvoogd in 1768 ingewijd onder de benaming "Nieuwe Reviere". De oude pont over de Ieperleed, die al dateerde uit 1427, werd aangepast aan de omstandigheden en er kwam in 1787 volgens het "Terrier van het Clooster van Sinte Clara, geseid de Urbanisten", een nieuwe ponton, de "Nieuweghe Brugghe".

Deze verbreding van het kanaal, geven de waterweg een nieuw elan. Het knooppunt met de Westernieuwweg in Varsenare, wat steeds een belangrijke aanlegplaats was, bloeide op. Hoeve "De Halve Mane" werd omgevormd tot herberg, zie nummer 2. Het succes van deze herberg trok nieuwe uitbaters aan, waardoor er in de wijk Nieuwege een concentratie van een viertal herbergen ontstond, zie "De Katte" op nummer 1 en "Te nieuwwege" op nummer 3. Aan de zuidelijke kant van het kanaal kennen we de herbergen "Sinte-Claeren" en "Sint-Antheunis", zie Westernieuwweg nummers 86 en 88.

Tijdens het Hollandse bewind werd in 1822 onder Willem I, de eerste vaste brug opgeworpen over het kanaal Brugge-Oostende op grondgebied van Stalhille; daardoor vervalt het ponton in Varsenare en kan men in Nieuwege het kanaal enkel met een overzet oversteken. Een nieuwe brug wordt pas in 1917 door de Duitse bezetters opgericht, "Het ijzeren hekken". Ze vernielen de brug echter bij hun terugtocht in 1918. Begin 1931 nemen de werken aan een nieuwe brug een aanvang, met inhuldiging in 1932. Deze wordt opgeblazen in 1944 opnieuw gebombardeerd; nieuwe brug in 1947.

Tegen het ponton of de brug aan, leunde steeds het gehucht "Nieuwege" aan. Van deze wijk is reeds sprake in 1293. In de tweede helft van de 19de eeuw telde de wijk vijfentwintigtal huizen, een aantal herbergen, een smidse en een molen. Al deze eigendommen worden in 1872 opgekocht door Alfred de Man die het landgoed "De Blauwe Torre" in Varsenare beheerde. Onder deze eigenaars ondergaat de wijk belangrijke wijzigingen. Vooreerst wordt de huizenrij op de westelijke hoek van de Westernieuwweg volledig heropgebouwd, waarbij op de plaats van de vroegere smidse een Onze-Lieve-Vrouwekapel werd opgericht ten behoeve van de inwoners van de wijk die geen brug meer hebben om de parochiekerk te bereiken, zie Vaartdijk nummers 3, 4, 5, 6 en 7. De stenen korenwindmolen die in 1863 net ten noorden van dit bouwblok werd opgetrokken, moest in 1885 reeds worden verkocht wegens schulden na de dood van molenaar Jan Depré. Alfred de Man kocht de molen aan en brak hem af; het afbraakmateriaal werd gebruikt voor de bouw van een Mariagrot op zijn kasteeldomein.

Behalve de cluster woningen nabij de Nieuwegebrug, is er geen bebouwing langs het kanaal in Varsenare. Iets oostelijk van de brug bevindt zich een modern pompgemaal van de Nieuwe Polder van Blankenberge met de naam "De Katte", genoemd naar de nabijgelegen hoeve op nummer 1. Langs Vaartdijk-Zuid ligt een monumentale brugaanzet over het kanaal en de spoorweg voor een nooit aangelegde autoweg, in de volksmond "spookbruggen" genoemd.

  • DESMEDT M., Deprés molen te Varsenare en de grot de Man, in Snellinghem, jg. 16, 2003, p. 23-29.
  • FRANCHOO A., Mensen en dingen te Varsenare tijdens het tweede Oostenrijks tijdvak, in Brugs Ommeland, jg. 2,nr. 3, 1962, p. 100.
  • FRANCHOO A., De tribulaties van de brug over het kanaal Brugge-Oostende op de wijk Nieuwege te Varsenare, in Brugs Ommeland, jg. 9, nr. 2, 1969, p. 41-61.
  • FRANCHOO A., Pleisterplaatsen voor scheepslui en boottrekkers op wijk Nieuwege te Varsenare, in Brugs Ommeland, jg. 10, nr. 1, 1970, p. 6-18.
  • FRANCHOO A., Varsenare en zijn rijk verleden, deel I, Brugge, 1971, p. 9.
  • FRANCHOO A., Van brouwerijen, bierkerken en biervliegen te Varsenare, in Brugs Ommeland, jg. 11, nr. 4, 1971, p. 189-193.
  • FRANCHOO A., Varsenare en zijn rijk verleden, Deel III, Brugge, 1973, p. 29.
  • FRANCHOO A., Open brief aan Z.M. Leopold I Koning der Belgen, in Brugs Ommeland, jg. 19, nr. 4, 1979, p. 285.
  • FRANCHOO A., In de schaduw van een dorpstoren, s.l., 1980, p. 56.
  • FRANCHOO A., Varsenare van weleer in woord en beeld, Brugge, 1985, p. 111, 118, 129.
  • Ken je streek: een dorp in de west. Varsenare, een galerij van dreven en bossen, in Curiosa, jg. 30, nr. 299, 1992, p. 20.

Bron: HOOFT E. met medewerking van BOONE B., CALLAERT G., DE BODT V. & SANTY P. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Jabbeke, Deelgemeenten Snellegem, Stalhille, Varsenare en Zerkegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL35, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Herberg Te Nieuwwege

  • Omvat
    Hoeve en herberg De Halve Mane

  • Omvat
    Hofstede Leentie Claes

  • Omvat
    Neogotische Mariakapel

  • Omvat
    Rij dorpswoningen

  • Is deel van
    Varsenare

  • Is gerelateerd aan
    Vaartdijk-Noord (Stalhille)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Vaartdijk-Noord (Varsenare) [online], https://id.erfgoed.net/themas/12263 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.