Geografisch thema

Zeeweg

ID
12265
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12265

Beschrijving

Straat ten zuiden van Varsenare, die loopt vanaf de Oude Dorpsweg tot aan de grens met Brugge, daarbij de Gistelsteenweg kruisend. De naam van de weg is te verklaren doordat het tracé deel uitmaakt van de Oosternieuwweg, een eeuwenoude route die het gebied van zuid naar noord doorkruist en doorloopt tot aan de Moere, richting zee. Het stukje ten noorden van de Gistelsteenweg sluit aan bij de dorpskern, is gekasseid en bestaat aan de oostkant uit rijwoningen uit het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw, zie nummer 4, en aan de westkant uit eind-20ste-eeuwse huizen. De weg ten zuiden van de Gistelsteenweg heeft een heel ander karakter, bepaald door verkavelingen die op de gronden van de historische leengoederen "De Grote Thems" (deels op grondgebied van Sint-Andries) en "De Kleine Thems" zijn gerealiseerd. Deze twee domeinen vormden in de middeleeuwen een geheel, volgens Franchoo met als oorspronkelijke eigenaars de familie van Themseke. Vervenne haalt Jacob van Meetkerke aan als eerste gekende eigenaar van de Grote Thems, eind 15de eeuw. Op dat moment is het een grote omwalde herenhoeve bestaande uit een opper- en een neerhof, zoals weergegeven op de kaart van 1571 die Pieter Pourbus van het Brugse Vrije maakte.

Het domein deed zich tot in de 19de eeuw voor als twee hoeves met uitgestrekte landbouwgronden. Midden 19de eeuw kwam "De Kleine Thems" in handen van Emile Jooris, gewezen arrondissementscommissaris te Brugge. Hij liet de oude hoeve slopen om op dezelfde plaats het kasteel "De Zandberg" te bouwen. Op het domein werden talrijke nutsgebouwen opgetrokken, zoals een koetshuis, een portierswoning met serres en windwatermolen en een hovenierswoning (zie nummer 48). Ook een kapel en paviljoen werden opgetrokken ter verfraaiing van het domein. Jooris liet vanuit de dorpskern van Varsenare een rechtlijnige kastanjedreef aanleggen naar het kasteel die de "Joorisdreef" werd genoemd. Deze dreef vormt nu de toegang tot een villaverkaveling vanaf de Gistelsteenweg ter hoogte van nummer 121. Op die plaats is de ijskelder van het domein bewaard.
Na het overlijden van Emile Jooris, werd de Zandberg met omliggende gronden en huizen in 1920 aangekocht door graaf de Borchgrave d'Altena. In 1937 verliet deze de Zandberg om zich in Knokke te vestigen, waarna het domein werd verkaveld; het kasteel bleef daarbij bewaard. Het kasteeldomein is bepalend in het straatbeeld, vooral door de erg lange muur die de westkant van de straat begrenst en waarachter verschillende villa's met lange oprijlanen zijn verscholen.

De gronden van "De Grote Thems" werden in 1969 eveneens volledig verkaveld, en behalve de naam bleef niets van de historische hoeve over. Tussen de villa's en ruime eengezinswoningen in tuin, enkele huizen uit het interbellum, voorbeeld nummer 1/ Gistelsteenweg, hoekwoning in rode baksteenbouw met een mooi omlopend terras op de verdieping.

  • DESMEDT M., Van huizen en mensen te Varsenare in kaarten en documenten. Een preuve tot huizengeschiedenis, deel 2, 2005, p. 153.
  • FRANCHOO A., Varsenare en zijn rijk verleden, Deel II, Brugge, 1972, p. 9-12.
  • FRANCHOO A., In de schaduw van een dorpstoren, s.l., 1980, p. 28.
  • HOUTHOOFD S., Beknopte biografie van Emile Jooris, onuitgegeven verhandeling, Universiteit Gent, 1987-1988.
  • Ken je streek: een dorp in de west. Varsenare, een galerij van dreven en bossen, in Curiosa, jg. 30, nr. 299, 1992, p. 18.
  • VERVENNE A., Oude hoeven en hun bewoners. Varsenare, s.d., s.l., p. 26-30.

Bron: HOOFT E. met medewerking van BOONE B., CALLAERT G., DE BODT V. & SANTY P. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Jabbeke, Deelgemeenten Snellegem, Stalhille, Varsenare en Zerkegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL35, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Hovenierswoning bij kasteel De Zandberg

  • Omvat
    Kasteel De Zandberg met park

  • Is deel van
    Varsenare

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zeeweg [online], https://id.erfgoed.net/themas/12265 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Gemeente Jabbeke

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.