Geografisch thema

Vlasstraat

ID
12488
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12488

Beschrijving

Straat met geknikt verloop die vanaf het dorpscentrum (Sint-Bavostraat) parallel met de Leie oostwaarts loopt om verbinding te geven met de Rijksweg. Ook het westelijke deel van de weg gaf eertijds rechtstreeks toegang tot de noordelijker gelegen Rijksweg. Recent is deze oorspronkelijke verbinding afgesloten door integratie van nieuwbouw langsheen de Rijksweg en wordt ter vervanging een doorsteek met de Sint-Bavostraat gemaakt. Huidige benaming gegeven in 1979 na de gemeentefusie, geïnspireerd op de toen nog talrijk aanwezige restanten van de vlasindustrie.
De straat wordt in het renteboek van de heerlijkheden Vijve en Ingelmunster (1642) weergegeven als "wech vande kercke naer de Leijbrugghe". In het midden van de 19de eeuw is de weg slechts een aardewegel, omschreven als "sentier de la route de Waereghem à Wacken à l' Eglise de Vive-St.-Bavon" en gekend als "Molenstraat" of "Moleweg", zie Atlas der Buurtwegen (1844). Tot in het midden van de 15de eeuw stond langs deze toenmalige voetweg de korenwindmolen van de heerlijkheid Vijve-Dendermonds, vermeld in rekeningen uit 1440. De molen werd circa 1452 afgebrand door Gentenaars tijdens de opstand tegen hertog Filips de Goede. In het renteboek van de heerlijkheid van Vijve-Dendermonde (1642) wordt nog steeds een "muelenwal daer het oliecot plochte te staen" vermeld, maar op de kaarten bij het renteboek wordt geen molen meer weergegeven. In de eerste helft van de 19de eeuw wordt aan de noordzijde van de weg een molen opgetrokken, voor het eerst voorkomend op de kadastrale kaart van 1815 en vermoedelijk afgebroken tijdens het interbellum.

Tot het laatste kwart van de 20ste eeuw bevinden zich in de straat drie vlasroterijen, thans alle verdwenen. Een van de roterijen is thans geïntegreerd in een nieuw bedrijf, onder meer roterij Meerschman werd gesloopt in 1991. In de jaren 1987-1988 worden een nieuwe verkaveling en ambachtelijke zone aangelegd.

Brede betonstraat met voornamelijk woon- en ambachtelijke (industriële) functie. Tot voor de 20ste eeuw is de straat quasi onbebouwd, zie kaarten bij het renteboek van de heerlijkheden Ingelmunster en Vijve (1642). Enkele verspreide hoeves, zie nummers 1 en 21. Nummer 21, restant van dorpshoevesite gelegen vlakbij de kerk en de pastorie, opklimmend tot het derde kwart van de 18de eeuw, zie weergegeven op kaart van de "Kerkhouck" in het landboek van Sint-Baafs-Vijve (1763), met boomgaard. Op het primitief kadasterplan (circa 1830) worden van drie volumes aangeduid: een boerenhuis aan zuidzijde van het erf, vlakbij de pastorie, een schuur haaks ten oosten daarvan en een bakhuis ten noorden van het erf. In 1875 wordt volgens kadaster een nieuwe schuur gebouwd, de hoeve is dan eigendom van familie Carton. In 1882 wordt in opdracht van eigenaar Auguste Carton, vlaskoopman te Sint-Baafs-Vijve, een nieuw huisje langsheen de straat gebouwd. Enkele jaren later wordt de schuur afgebroken en meer oostwaarts herbouwd. Uit oude postkaarten is af te leiden dat de hoeve als vlasverwerkingsbedrijf fungeerde, waarbij vlas werd geroot in de Leie en gedroogd in kapellen op de Leieoevers. In 1903 wordt volgens kadaster aan straatzijde een 'vlasfabriek' opgetrokken (verdwenen). Het oude woonhuis is in de loop van de 20ste eeuw afgebroken, het voorheen witgekalkte huisje uit 1882 wordt ingrijpend gerenoveerd en uitgebreid: blote baksteen en nieuw schrijnwerk. Bewaard schuurvolume onder wolfsdak (haaks op straat), met twee segmentbogige poorten. Een groot deel van het voormalige erf wordt geïncorporeerd door de tuin van het Demedtshuis (Sint-Bavostraat nummer 15). Nummer 1, kleine hoeve die zwaar beschadigd raakt bij beschietingen in 1940. Thans gerenoveerd met gewijzigde gevelopeningen.

In de tweede helft van de 19de en de loop van de 20ste eeuw is in de straat bloeiende vlasvezelbereidingsindustrie. Aanvankelijk wordt het vlas geroot in de Leie en in vlaskapellen te drogen gesteld op de Leieoevers. In de eerste helft van de 20ste eeuw worden 'vlasfabrieken' met warmwaterroterijen opgericht. Met uitzondering van de incorporatie van een voormalige roterij in een bedrijfsgebouw worden in het laatste kwart van de 20ste eeuw de drie roterijen afgebroken.

Het begin van de straat nabij de dorpskern met enkele doodlopende zijstraatjes: woonwijk uit de jaren 1990. Ook aan zuidzijde van de weg recente ééngezinswoningen in tuin. Verder naar de Rijksweg op, achterlanden van bebouwing langs de Rijksweg ten noorden (o.m. elektriciteitsverdeelpunt) en ambachtelijke zone ten zuiden van de straat.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Sint-Baafs-Vijve, 1875/3, 1883/3, 1890/43, 1904/20.
  • DELANGE M., Sint-Baafs-Vijve, in HOLLEVOET F., Als straten gaan praten..., Tielt, 2005, p. 202.

Bron: SANTY P. & DEVOOGHT K. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Wielsbeke, Deelgemeenten Ooigem en Sint-Baafs-Vijve, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL36, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Kruiskapel

  • Is deel van
    Sint-Baafs-Vijve


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Vlasstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12488 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.