Geografisch thema

Brugsesteenweg

ID
12498
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12498

Beschrijving

Centrale noord-zuidas, vertrekkend vanaf de Ringlaan (Kortrijk) via het grondgebied van Hulste (Harelbeke) naar Ingelmunster. Langs de steenweg ligt de in 1946 opgerichte parochie Sint-Pieter, die de gehuchten "Katte" en "'t Hoge" omvat. Deel van de provinciale weg Kortrijk-Brugge, aangelegd circa 1750 onder het bewind van Maria-Theresia van Oostenrijk, in kader van de ontsluiting van de steden en de uitbreiding van de wegeninfrastructuur. Deze weg vervangt de oude middeleeuwse verbindingsweg "heerstraete naar Torhout" tussen Kortrijk en Oudenburg, die op Kuurns grondgebied loopt via de huidige Heirweg-Vijverhoek-Sint-Pieterstraat en een deel van de Haantjesstraat. De aanleg van de nieuwe weg zorgde voor de economische ontsluiting van de regio. Op de Ferrariskaart (1770-1778) vermeld als "Chaussé de Courtrai à Bruges". De kaart toont een beboomde weg met recht tracé en sterk verspreide bebouwing. Ten noorden van de Heulebeek wordt een molen afgebeeld. Deze molen werd in de loop van de 19de eeuw vervangen door een stenen stellingmolen, die volgens oude foto's in 1984 enkel nog bestond uit een deels bewaarde molenromp en thans volledig verdwenen is. In het landboek van de heerlijkheid Leenhove en ammanie Stuerenambacht (1784) wordt de steenweg vermeld als "Steenwegh van Cortrijck naer Brugge", een beboomde weg met recht tracé. De weg had vermoedelijk een gekasseide strook waarop één wagen kon rijden. In de 19de eeuw ontwikkelt de steenweg, gekend als de "Brugsebaan", zich verder tot één van de belangrijkste verbindingswegen van Zuid-West-Vlaanderen. Na de Eerste Wereldoorlog wordt het deel van de weg tussen Hulste tot en met het gehucht en herberg "de Katte" "Bruggesteenweg" genoemd. Vanaf de voornoemde herberg tot de grens met Kortrijk noemde de weg "Staatsbaan". Vanaf 1971 huidige benaming. Door de aanleg van de steenweg verplaatst het gehucht "Katte" of "Kathoek", dat zich voorheen concentreerde rond het kruispunt Vijverhoek, Sint-Pietersstraat en de Sint-Katriensteenweg, zich naar het kruispunt Sint-Katriensteenweg, Kattestraat en Brugsesteenweg, de zogenaamd "Nieuwe Kathoek".

Het gehucht wordt vermeld op de Atlas der Buurtwegen (1844) als "Le chat". Ook het meer noordelijk gehucht zogenaamd "'t Hoge" groeit in de loop van de 19de eeuw verder. Circa 1900 wordt de verharding van de steenweg verbreed, zodat twee wagens elkaar konden kruisen. Op 8 mei 1935 wordt de gekasseide steenweg gebetoneerd.

Het kruispunt Brugsesteenweg-Sint-Katriensteenweg-Kattestraat, de zogenaamde "Kathoek" of "Katte", vormt het geografische en historische centrum van de Sint-Pietersparochie, en is circa twee kilometer van het centrum van Kuurne gelegen. De parochie wordt in twee gesneden door de steenweg en ligt voor een klein deel op het grondgebied van Bavikhove (Harelbeke). Door de relatief verre afstand naar het centrum van Kuurne en de parochiekerk wordt in 1944 een vlasschuur (rechts van nr. 395) gelegen tussen de twee gehuchten "Kathoek" en "'t Hoge", ingericht als noodkerk. Na de Tweede Wereldoorlog schenkt Anne-Marie de Roy de Blicqui, weduwe van Frederik Vergauwen een stuk grond van 70 are aan de Sint-Michielsparochie voor de bouw van een bedehuis, pastorie en school. De grond is gelegen tussen de Brugsesteenweg en de Sint-Pietersstraat. Op 19 september 1946 wordt de parochie Sint-Pieter officieel erkend en wordt gestart met de bouw van de nieuwe jongensschool waarin ook de kerk wordt ondergebracht. In het laatste kwart van de 20ste eeuw wordt de gemeentelijke centrumschool (gemeenteschool PIENTER) verbouwd en uitgebreid naar ontwerp van architect Dirk Bostoen (Sint-Pietersstraat nummer 20). In 1960 wordt beslist om een nieuwe parochiekerk te bouwen, maar de eigenlijke werken worden pas gestart op 1 april 1967. Op 29 mei 1971 wordt de kerk, gelegen tussen de Sint-Michielsweg en Parkwijk, officieel ingezegend door Mgr. De Smedt. In 1962 gebeurt de aanbesteding voor het parochiaal centrum. Het gebouw wordt ontworpen door architect Jaak Vandenweghe (Kuurne) en ingewijd in 1963.

De eerste vermelding van een school in het gehucht "Katte" dateert van 1827. In 1861 wordt de school aangenomen door de gemeente Kuurne. In 1879, tijdens de schoolstrijd, wordt de vrije school "Bouckaert" opgericht en in 1881 wordt de gemeenteschool afgeschaft. In 1897 wordt de aangenomen school geschorst en is er in het gehucht geen onderwijs meer voorhanden. In 1902 wordt een nieuwe vrije school opgericht door de Zusters van Liefde uit Heule, die al een school in het centrum van de gemeente en in het gehucht Sint-Katrien hebben. En wordt onmiddellijk gestart met de bouw van klaslokalen in 1912 gevolgd door de bouw van een klooster, zodat de zuster niet iedere dag naar het dorpscentrum moesten wandelen. Vanaf 1963 worden de verouderde schoolgebouwen verlaten en wordt in eerste instantie de kleuterschool in gebruik genomen. In 1965 gevolgd door de ingebruikname van het nieuwe klooster en de meisjesschool (Sint-Michielsweg nummer 2-1 en nummer 2-2). De oude klaslokalen worden afgebroken in 1966 en het oude klooster gelegen op de hoek Brugsesteenweg/ Sint-Michielsweg in 1973. De vrijgekomen ruimte wordt ingenomen door een parking voor de kerk.

Door zijn functie als verbindingsweg zijn er in de 19de eeuw tal van afspanningen gevestigd langs de steenweg onder meer "de Oude Katte", "de Nieuwe Katte", "de Drille", "de Wegwijzer", "de Arend", "de Smesse", "de Congo", "de Meiboom",... . Naast die afspanningen vestigen zich ook tal van wagen- en hoefsmeden. Nummer 250, voormalige herberg-afspanning "In de Katte" later "De Nieuwe Sterre", thans restaurant. In kern 18de-eeuws volume met recent vernieuwd parement. Typerende op de hoek gelegen deuropening onder overstek. In het derde kwart van de 19de eeuw was de herberg ingericht als 'knechtenschool'.

Langs de steenweg ontwikkelt zich kleinschalige industrie zoals brouwerijen, vlasfabrieken en later textielfabrieken zoals de weverij Bekaert gesticht in 1921 te Kortrijk en sinds 1958 gevestigd te Kuurne. In 1796 richt Louis Carpentier op de wijk "'t Hoge", een graanmolen op, de zogenaamd "Stokerijmolen", beschermd als monument bij B.S.G van 22 december 1943. Vermoedelijk werd de graanmolen door de molenaar overgeplaatst van de Gentsesteenweg te Kortrijk naar hier. Tot 1971 vestigingsplaats van de brouwerij-mouterij Maelfait, opgericht in 1877, heden verdwenen. In 1777 wordt op deze plaats reeds een brouwerij met herberg vermeld, die op dat ogenblik eigendom is van dhr. Melsens. In 1875 zijn de brouwerij en vier herbergen eigendom van de familie Vannieuwenhuyse, maar wordt gebrouwen door Edmond Delva. Na de verkoop van de brouwerij aan de Henri Malfait verhuist E. Delva naar de Kortrijksestraat waar hij een mouterij/brouwerij opricht. Tot de Tweede Wereldoorlog wordt door de brouwerij Malfait voornamelijk tafel- en tonnenbier geproduceerd. Daarna breidt de brouwerij uit, door onder andere de industrialisering van de inrichting en het brouwen van flessenbier van lage gisting zogenaamd "Kur-pils" en "Kur-export". De gebouwen worden circa 2000 afgebroken.
In 1892 sticht vlashandelaar Jan Malysse op de hoek met de Haantjesstraat een 'stoomvlasfabriek' (zwingelarij), die in het tweede kwart van de 20ste eeuw uitgroeit tot de ververij-weverij Fenaux (nummer 457).

Heden, zeer heterogeen straatbeeld met combinatie van woon- en commerciële functie. De oorspronkelijke bebouwing, vooral bestaande uit 20ste-eeuwse bakstenen lijstgevels van één à twee bouwlagen, al dan niet verfraaid door sierbaksteen (zie oude foto's en prentbriefkaarten), is veelal verbouwd en voorzien van een nieuw parement. Ook werden vele panden afgebroken ten voordele van nieuwbouw.
Het eerste deel van de straat wordt gekenmerkt door onder meer commerciële centra: garages, groothandelszaken,… eigen aan een uitvalsweg. Tussen de Kongostraat en de Watertorenstraat is de oostzijde van de straat bebouwd met villa's uit de jaren 1960-1970. Ter hoogte van het gehucht "Katte" (tussen de Watertoren- en de Kattestraat) en de parochie Sint-Pieter, rijbebouwing bestaande uit woonhuizen en wijkwinkels. Naar de grens met Lendelede toe meer verspreide landelijke bebouwing.

De oudste bebouwing gaat terug tot het begin van de 19de eeuw. Restanten van de oorspronkelijke éénlaagse bebouwing, zie oude prentbriefkaarten voornamelijk ter hoogte van het gehucht "Katte" en op het einde van de straat, onder meer nummers 174, 176, 178, 206, 218-228, 240, 242-244, 277. Tal van woonhuizen worden gekenmerkt door aangepaste muuropeningen en/of vernieuwde parementen (onder meer nummer 206). Nummer 232, voormalige vlasarbeiderswoning met typisch laadluikje vermoedelijk naar vlaszolder. Nummer 295 met dito laadluikje, tuin aan de straat afgezet door betonnen muurtje, achterliggend schuurtje (nok parallel aan de straat), met vernieuwd parement. Nummers 515-517, met vernieuwd parement maar met oudere kern, zie aandak. Nummer 511, vroeg 19de-eeuwse woning van één bouwlaag, met volume reeds weergegeven op het primitief plan (circa 1835), bepleisterde en geschilderde lijstgevel met aangepaste rechthoekige muuropeningen. Daarnaast ook verschillende voorbeelden van woonhuizen met eenvoudige bakstenen lijstgevel uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Nummer 46, een diephuis met aflijnend dubbel overhoeks muizentandfries. Nummers 60-62, verfraaid door het gebruik van gele sierbaksteen. Nummer 229, vermoedelijk uit de jaren 1920 met typisch beglaasd muurnisje met Heilig Hartbeeld. Nummer 331, burgerwoning uit het tweede kwart van de 20ste eeuw met lijstgevel van rode baksteen geaccentueerd door het gebruik van witte sierbaksteen en arduin. Nummer 477, voormalige brouwerswoning van 1905 gebouwd in opdracht van Jules Lefevere-Maertens (Harelbeke), zie kadaster. Dubbelhuis met thans witgeschilderd parement en deels aangepast in 1960. Typerende vooruitspringende centrale deurtravee en opvallende deuromlijsting van arduin. Nummer 501, verlevendigd door het gebruik van gele sierbaksteen en met fraai glas-in-loodbovenlicht boven de deur. Nummer 519, diephuis met bakstenen puntgevel. Enkele voorbeelden van typische interbellumwoonhuizen. Nummer 63, van 1937, zie kadaster, met witgepleisterde lijstgevel en typerende rechthoekige erker met aansluitend afgerond balkon met buisprofielen. Nummer 65, van 1938, zie kadaster, aanknopend bij de landelijke villa-architectuur met typerende puntgevel. Nummer 231, met rechthoekige erker met aansluitend balkon met afgeronde hoek, portaal met afgeronde hoeken, luifel en bovenlicht. Aanvullende bebouwing van na de Tweede Wereldoorlog. Nummers 87-91, van 1952, zie kadaster. Nummer 99, van 1949, zie kadaster, met elementen uit de Anglo-normandische bouwstijl zie puntgevel en zware houten erker op de begane grond. Nummer 304, gebouwd in 1962, naar ontwerp van architect Marcel D. Holvoet, (Kuurne) als fraai voorbeeld van jaren 1960-architectuur.

  • Gemeentearchief Kuurne, Bouwaanvragen, dossiernr. 1962/9.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, Kuurne, Primitief kadasterplan.
    Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Kuurne, 1905/3, 1937/37, 1938/12 (schets ontbreekt), 1949/55, 1952/54.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, nr. 5483: Landboek van de heerlijkheid Leenhove en ammanie Stuerenambacht, 1784, opgemaakt door P.J. Wallays.
  • BRUNEEL N., Oude herbergen te Kuurne, Kuurne, 1996, p. 27, 53-54.
  • DENDOOVEN L., Dit is West-Vlaanderen, Sint-Andries, 1959-1962 , p. 930, 937.
  • Uitbreiding Sint-Pietersschool, in info-Kuurne, 1/82, 1982, p. 7-8.
  • Van brouwers en brouwerijen. De brouwerij Maelfait te Kuurne, in Curiosa, jg. 44, nr. 432, 2006, p. 23-24.
  • Van Cuerne tot Kuurne. Het dorp van toen, Kuurne, Kuurne, 2007, p. 199-203.
  • VAN HOUDENHOVE F., VAN WEZEMAEL L., De geschiedenis van de Kuurnse Sint-Pietersparochie, Kuurne, 1996, p. 64, 90-93.

Bron: DE GUNSCH A. met medewerking van MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kuurne, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL37, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning uit 1933

  • Omvat
    Eenheidsbebouwing van dorpswoningen

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Magazijn en arbeiderswoning

  • Omvat
    Site van het vlasvezelbereidingsbedrijf Malysse

  • Omvat
    Stokerijmolen

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Vrijstaande villa

  • Is deel van
    Kuurne


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Brugsesteenweg [online], https://id.erfgoed.net/themas/12498 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.