Geografisch thema

Abdijstraat

ID
12583
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12583

Beschrijving

Voorheen Plezantstraat geheten. Oud straattracé op "Hoog Kastel", aan de oostelijke rand van de bebouwde kern binnen het afgelegen gehucht Kastel. Rechte straat parallel aan de Koning Albertdijk tussen Stuyfbergen en de Scheldestraat en waarvan het tracé al is weergegeven op een kaart van Moerzeke door P. de Buck en F. Horenbault van 1571. De straatbenaming verwijst naar de Brabantse Sint-Bernardsabdij van Hemiksem die hier van in de 13de eeuw een abdijhoeve en gronden bezat. Deze abdij gesticht in 1237 was aanvankelijk gevestigd te Vremde bij Antwerpen. Ze werd in 1246 verplaatst naar Hemiksem waar "Sint Bernards opt Schelt" werd uitgebouwd tot één van de rijkste abdijen in Brabant. De abdij had een belangrijk aandeel in de ontginning van Moerzeke door het droogleggen van polders en het indijken van de Schelde. In 1259 verkreeg de cisterciënzerabdij van Sint-Bernards uit Hemiksem een terrein in bezit bij de stuifzandbergen van Kastel, vroeger Gastella geheten, naast het Abtsbroek. Waarschijnlijk betrof dit de eerder door hen ingedijkte polder waarvan de abdij in 1255 eigenaar werd. De monniken richtten een groot omwald uitbatingscentrum (grangium) of "uithof" op, te lokaliseren ten noorden van de Scheldestraat en tegenover de huidige Abdijstraat.

Dat omsloten abdijgoed waar lekenbroeders van de Sint-Bernardsabdij verbleven; was gekend onder meer als het "Hof ter Munken", "Grangie" en ook "Schaelie-Camer" of "Schalle-huys". Via het nabije Scheldeveer van Mariekerke bezat de abdij meteen ook een goede verbinding met hun abdijhoeve te Kastel. Hun patrimonium te Moerzeke werd later met nog meer poldergronden en (pacht)hoeven uitgebreid. De omgeving van de huidige Abdijstraat vormde vroeger de zuidelijke helft van het domein bij de centrale abdijhoeve Schaliënhuis. In het land- en kaartenboek van Moerzeke, in 1772-1782 opgemaakt door J.B. Martens, is de Abdijstraat aangeduid als een beboomde dreef met verspreide losse bebouwing. De Sint-Bernardsabdij werd na haar afschaffing in 1797 openbaar verkocht en heropgericht in 1833 in het voormalige Engels klooster te Bornem. Op de sterk gewijzigde vroegere site met walgrachten die voorheen behoorde bij het uithof van de Sint-Bernardsabdij bewaart een herinneringssteen nog een expliciet herkenbare verwijzing naar de abdij (zie Bosstraat nummer 29).

  • Gemeentearchief Hamme, "Ommelooper ende terrier ofte land ende caerteboek der prochie van Moeseke" (1772-1782).
  • Rijksarchief Gent, Fonds kaarten en plans, nr. 486.
  • HOUTMAN E., Een kaartboek van de Sint-Bernardsabdij Hemiksem 1666-1771, Brussel, 2005.
  • VAN RIET P., Gastelle in de schoot van de Schelde. Geschiedenis van Moerzeke-Kastel tot aan de Franse Overheersing, Hamme, 1994.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Feestzaal Verenigde Kringen

  • Omvat
    Hoekhuis, café

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Sint-Jozefkapel

  • Is deel van
    Moerzeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Abdijstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12583 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.