Geografisch thema

Baljuw Vermeulenstraat

ID
12603
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12603

Beschrijving

Straat gelegen in het dorpscentrum, vanaf de Plettinckplaats of het kruispunt met de Regentiestraat - Pittemstraat - Tieltstraat ten noorden tot de Karel van Manderstraat ten zuiden; noordelijk deel met recht verloop tot aan de Hoogstraat, vandaar met knik en gebogen verloop zuidwaarts. Zogenaamd naar Franciscus Joannes Vermeulen (1745-1828), die halverwege de 18de eeuw een woonerf heeft in deze straat en in 1770 zijn vader opvolgt als baljuw te Meulebeke, een ambt dat hij blijft uitoefenen tot in 1776. Hij is tevens eigenaar van talrijke huizen, boerderijen, akkerlanden, bossen en weiden en ook zaakgelastigde van vele families die eigendommen in Meulebeke hebben.

Op een kaart bij het landboek van 1654-1656 zelfde tracé van de straat weergegeven, met noordelijk deel vermeld als onderdeel van de Pittemstraat en zuidelijk deel als onderdeel van de "voetwegh naer Maerloope". Langsheen de straat bevindt zich verspreide bebouwing, onder meer de "Priesteragie" met grote tuin gelegen op het oostelijk hoekperceel in de knik van de straat; de gronden ten noorden en oosten ervan worden omschreven als "Priesteragelandt".

Op een kaart in het leenboek van het leenhof Bosterhout van 1785 wordt de straat samen met de Hoogstraat "straete naer de Pastorie van daer naer den Cnock" genoemd. De pastorie wordt afgebeeld als groot breedhuis van twee bouwlagen met achterliggende tuin. Aan weerszijden van het zuidelijke deel worden enkele grote gebouwencomplexen weergeven, onder meer aan de zuidwestzijde met haaks hoofdvolume, bijgebouwen onder meer langsheen de straat en aangelegde tuin aan westzijde. Tevens bevindt zich een brouwerij aan de noordwestzijde van de straat.

Tijdens de Franse bezetting in 1794 wordt de pastorie ingericht als oorlogscommissariaat. In 1825 wordt deze overgebracht naar een pand aan de Markt; de oude pastorie wordt ingericht als herberg "Het Paradijs", die in het eerste kwart van de 20ste eeuw wordt gesloten.

Zelfde weergave van onderbroken bebouwing langs de straat op het primitief kadasterplan (circa 1830) waar de straat "Austerlitzstraat" genoemd wordt. Op de Atlas der Buurtwegen (1846) reeds huidige benaming, tevens omschreven als "straet van aen de plaets genaemd knok naer de Schoolstraet"; ten noorden van de voormalige pastorie wordt een haaks, langgestrekt bijgebouw weergegeven.

Halverwege de 19de eeuw zorgt de commissie voor openbare gezondheid voor de aanleg van een ondergrondse riolering vanaf de zuidzijde van de straat tot aan de Lappermeersen.

Onder het bestuur van pastoor Platteau wordt in 1828 in enkele huizen aan de zuidzijde van de straat, die het armbestuur verkrijgt uit de erfenis van baljuw Franciscus Vermeulen, een armenschool ingericht, waar tevens handwerk wordt aangeleerd en godsdienstonderricht wordt gegeven. In 1863 bouwt men een nieuw schoolgebouw. In 1879 krijgt de gemeente het recht om de armenschool te beschouwen als gemeente-ëigendom. De gouverneur beveelt dat er een nieuwe school dient gesticht te worden, doch met goedkeuring van de gemeente spant het armbestuur een proces in aangaande het eigendomsrecht ervan, omdat men van mening is dat er reeds voldoende gemeentescholen zijn. Hierdoor moet in 1883 de fondatie Vermeulen openbaar verpacht worden, waarna in 1889 de intussen bouwvallige school verkocht wordt aan Hendrik Demythenaere en de Zusters van Liefde, beide uit Heule. Nog in hetzelfde jaar laten deze op het perceel ten zuiden ervan, aan de Karel van Manderstraat, een nieuw schoolgebouw met kapel optrekken. In 1894 worden de gebouwen in de Baljuw Vermeulenstraat herbouwd met inname van het hoekperceel. In 1940 worden de gebouwen deels eigendom van de VZW Parochiale Werken van Tielt, die er tijdens de oorlog vluchtelingen in doortocht huisvest en een deel ervan inricht als patronaatszaal en later als jeugdheem. Een deel van het gebouw wordt verkocht en herbestemd tot postkantoor en woning van de postontvanger.

In 1937-1939 wordt door de Tieltse architect Albert Impe aan de zuidoostzijde van de straat een nieuw kloostergebouw opgetrokken met bijhorende meisjesschool en feestzaal op het terrein dat doorloopt tot aan de Karel van Manderstraat (zie Karel van Manderstraat nummer 33). Dit vormt een nieuw bijhuis van het moederklooster van de Zusters van het Geloof van Tielt, die het bestuur van de meisjesschool overnemen van de Zusters van Liefde van Heule. Het klooster- en schoolcomplex wordt ingehuldigd op 17 september 1939. In 1999 geven de Zusters van het Geloof de meisjesschool in erfpacht; het klooster zelf blijft in hun eigendom (zie nummer 3).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden enkele panden in de straat beschadigd, onder meer het hoekpand aan de Plettinckplaats, het parochiaal centrum en het klooster met de bijgebouwen, waar ten tijde van de bezetting vele vluchtelingen ondergebracht zijn.

In 1959 wordt aan de oostzijde van de straat de basisschool "Beukenhof" met grote tuin opgericht op de plaats van de oude pastorie, die afgebroken wordt. Een nieuw klasgebouw wordt in 1969 opgetrokken en zowel het domein als het gebouwenbestand worden in het laatste kwart van de 20ste eeuw nog uitgebreid. Sinds 2007 is er de Freinetschool "De Koorddanser" gevestigd (zie nummer 1).

Op 20 december 2003 wordt aan de zuidzijde van de straat, op de plaats van het parochiaal centrum en het jeugdheem die beide gesloopt worden, het sociaal woonproject "Residentie Baljuw Vermeulen" ingehuldigd, een realisatie van de sociale huisvestingsmaatschappij De Mandel.

Onderbroken heterogene bebouwing. Nummer 5, gerenoveerde eind 19de- of begin 20ste-eeuwse eenlaagswoning onder pannen mansardedak (nok evenwijdig met straat); gecementeerde en verankerde noordzijgevel. Straatbeeld voornamelijk gekenmerkt door grootschalige 20ste-eeuwse bebouwing van school (zie nummer 1), klooster (zie nummer 3) en "Residentie Baljuw Vermeulen" (nummer 10), een appartementencomplex van drie bouwlagen onder zadeldak, getypeerd door onder meer geelbakstenen parement, opengewerkte doorlopende balkonleuningen en massieve aanwending van beton voor onder meer decoratieve panelen met patrijspoortmotief en ronde hoekpijler onder uitkragende bedaking; tegen de buitenwand aangebrachte transparante gedenkplaten.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207 : Mutatieschetsen, Meulebeke, Afdeling 2, 1855/2, 1856/1, 1863/30, 1879/21, 1889/6, 1913/8, 1933/6, 1940/9/2, 2003/50.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 212 : Kadastrale legger, Meulebeke, Afdeling 2, artikels 412, 414/60, 1995, 3197, 4071, 4149.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nummer 2794: Leenboek van het Leenhof Bosterhout, Heerlijkheid ten Ackeren, 1785.
  • BAERT G., Van aubergien, lantsherberghskens en brandewijnhuysen te Meulebeke, in De Roede van Tielt, jg. 18, nummer 4, 1987, p. 97.
  • BOUCKHUYT L., De kapellekensbaan, een inventaris van de Meulebeekse veldkapellen, Meulebeke, 1994, p. 153.
  • GERMONPREZ R., Het boek van Meulebeke, Meulebeke, 1982, p. 24, 94-95, 97, 104-105, 108, 174, 188-189, 226.
  • Sociaal woonproject Residentie Baljuw Vermeulen is succes, in www.nieuwsblad.be, 22 december 2003.
  • VANNESTE H., Het andere Meulebeke, Een getekende terugblik, Meulebeke, 2007, p. 15-16.
  • VANNESTE H., Meulebeke, in HOLLEVOET F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 82, 98.
  • VANRENTERGHEM B., De Congregatie van de Zusters van 't Geloof, Bakermat in Tielt, verspreiding en evolutie, onuitgegeven studie, 2000-2001.
  • VERSCHUERE P., De Zusters van 't Geloove, Tielt, 1941, p. 143-144.

Bron: CALLAERT G. met medewerking van BOONE B. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Meulebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL38, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Freinetschool De Koorddanser

  • Omvat
    Klooster

  • Is deel van
    Meulebeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Baljuw Vermeulenstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12603 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.