Geografisch thema

Markt

ID
12922
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12922

Beschrijving

Langgerekt marktplein tussen de Hospitaalstraat/ Handzamestraat/ Stationsstraat ten westen en de Torhoutstraat/ Nieuwstraat/ Lichterveldestraat ten oosten. Ter hoogte van de Sint-Bartholomeuskerk (zie Markt nummer +22) leidt de Pastoor Blanckestraat naar de Stationsstraat.
Het huidige plein ontstaat na de Eerste Wereldoorlog door het samenvoegen van twee pleinen.
Op het primitief kadasterplan (circa 1828) zijn nog twee onderscheiden straten aangeduid: ten westen het rechthoekig plein zogenaamd "de Plaetse" (zie primitief kadasterplan) en ten oosten een straat ten noorden van het kerkhof en de kerk, zogenaamd de "(kleine) burg". Deze Burg heet in de Franse tijd "Place Napoleon" en in de Hollandse tijd "Willemsplaats". De noordelijke kerkhofrand is circa 1829 bebouwd met twee huizen. Grosso modo dezelfde situatie vindt men terug op de Ferrariskaart (1770-1778). Het "Manschepe bouck van de heerlijkheid Wijnendale" van 1774 toont nog geen huizen op het kerkhof, maar mogelijk houdt dit verband met eigendomssituaties. "De Plaetse" heet hier "t'Dorp". Dit 'boek' toont ook de herberg op de hoek met de Torhoutstraat (zie Markt nummer 16) met boomgaard, tuin en vermoedelijk reeds de brouwerij op hetzelfde omwalde perceel (zie Markt nummers 13, 14). Tot aan de Eerste Wereldoorlog is er een paardenmarkt op de Markt.

Het vooroorlogse kerkhof was verdeeld in vier kleine stukken en afgezoomd met doornhagen en doorsneden door wegels, er was een giet- en smeedijzeren grillage met twee ijzeren inrijpoorten, één op de Markt en één op de Burg.

De genoemde huizen tussen de twee pleinen zijn beschadigd tijdens de Eerste Wereldoorlog en daarna afgebroken. Hierdoor wordt één plein gecreëerd. De Sint-Bartholomeuskerk (zie Markt nummer +22) wordt in 1923-1925 iets verderop heropgebouwd en krijgt een andere oriëntatie. Deze neogotische hallenkerk met drie beuken en een 52 meter hoge toren is ontworpen door bouwmeester Thierry Nolf (Torhout). Het kerkhof rond de kerk wordt met de bouw van de nieuwe kerk afgeschaft (zie Markt zonder nummer). Er wordt immers een nieuwe begraafplaats aangelegd in de Torhoutstraat (zie Torhoutstraat zonder nummer). Het oude kerkhof blijft gedurende tien jaar verwaarloosd liggen, wegens problemen met de onteigening.

Vóór de Eerste Wereldoorlog beschikt Kortemark niet over een gemeentehuis en wordt er vergaderd in een plaatselijke herberg. Tijdens de wederopbouw, circa 1925, wordt een gemeentehuis opgericht naar ontwerp van dezelfde bouwmeester. In 1990 wordt het gemeentehuis op de hoek van de Markt en de Pastoor Blanckestraat afgebroken en vervangen door een bankkantoor.

Het huidige restaurant "De Gouden Leeuw" (Markt nummers 31-32/ Handzamestraat, voor geschiedenis zie Handzamestraat nummer 7), een gebouw uit het derde kwart van de 20ste eeuw, is gebouwd op de plaats van de afspanning en brouwerij "De Zwaan", waar zich tot 1798 de gevangenis van "Kortemark-Ambacht" bevond. "De Leeuw" is reeds een 19de-eeuwse benaming.

Het actuele straatbeeld wordt bepaald door de Sint-Bartholomeuskerk (zie Markt nummer +22) uit de wederopbouwperiode met een groene ruimte daarrond, het burgerhuis en de daarachter gelegen bedrijfsgebouwen met schoorsteen van de "brouwerij Den Arend" (zie Markt nummers 13, 14) en door een aantal burgerhuizen van twee bouwlagen onder pannen zadeldaken, opgevat als lijstgevels dikwijls met 19de-eeuwse of vroeg 20ste-eeuwse kern, voorts ook gebouwen uit de tweede helft van de 20ste eeuw. Globaal bewaart het marktplein dus een 19de-eeuws, vroeg 20ste-eeuws gabariet van twee bouwlagen onder zadeldaken, afgelijnd door gootlijsten. Nummer 7: 19de-eeuws enkelhuis, witgeschilderde baksteenbouw, getoogde muuropeningen met bewaard witgeschilderd houtwerk. Nummer 8: 19de-eeuws dubbelhuis, aflijnende gootlijst op klossen, gecementeerde lijstgevel met schijnvoegen en rechter risaliet, getoogde muuropeningen met vernieuwd houtwerk. Nummer 12 bewaart zijn parement en getoogde muuropenignen met bewaard houtwerk, met uitzondering van de begane grond. Voorts aantal nieuwe parementen. De westelijke en oostelijke afsluitende wanden worden gevormd door huizen in de Handzamestraat, Lichterveldestraat en Torhoutstraat. Het sociaal woonproject "De Kroon" van 2006 vormt een volledige nieuwbouw (naamgeving naar vroegere herberg "De Kroon" op de Markt, het gebouw is afgebroken in 2005-2006).

De fonteinen op het rond punt (Markt/ Torhoutstraat/ Lichterveldestraat/ Nieuwstraat) en bij de kerkaanleg, en de bushokjes op de Markt zijn in 2004 ontworpen door ingenieursbureau Ch. Lobelle (Sint-Andries, Brugge).

  • Dexia archief Brussel, prentkaartencollectie, Brussel.
  • Informatie Dhr. Marcel Werbrouck.
  • Manschepe bouck van de heerlijkheid Wijnendale (1774), bewaard in het museum "Kasteel van Wijnendale".
  • Mijn dorp in het Krekedal. Handzame-Kortemark-Werken-Zarren, Kortemark-Handzame, 1978, s.p. (iconografie).
  • STEVENS M., Kortemark. Een tedere terugblik. Een wandeling door het verleden, Roeselare, 1992, p. 25, 34 (iconografie).
  • STEVENS M., Kortemark. Er was geen mooier dorp dan het onze. Een wandeling door het verleden, Roeselare, 1991, p. 20-21, 29, 32, 34, 46, 48, 59 (iconografie).
  • WERBROUCK M., DEMAREE J. e.a., De Grote Oorlog in het Krekedal Deel II 1917-1920, in Jaarboek van de heemkundige kring "Crekel Beke, Kortemark, 2000, p. 19, 21, 26, 38, 39 (iconografie).
  • WERBROUCK M., Oude en nieuwe straten te Kortemark na de fusies, s.l., 1978, p. 44-45.

Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Gietijzeren pomp

  • Omvat
    Herberg Den Arend

  • Omvat
    Kerkhof

  • Omvat
    Oorlogsgedenkteken

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Bartholomeus

  • Omvat
    Vredesmonument

  • Omvat
    Winkel

  • Is deel van
    Kortemark


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Markt [online], https://id.erfgoed.net/themas/12922 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.