Straat met een licht gebogen tracé vanaf de grens met Kortemark (ten oosten) tot aan de grens met Zarren (ten westen). Ter hoogte van de splitsing met de Broekstraat en de Amersveld Kasteelbeek situeert zich het verdwenen "kasteel van Amersvelde". Ter hoogte van het eigenlijke gehucht "Amersvelde" splitst de straat zich Y-vormig op met aftakking naar de Hazewindstraat/ Vrijbosstraat. De huidige straat had in het verleden meerdere namen: op het primitief kadasterplan (circa 1829) staat de volledige straat aangeduid als "Rousselaere Straete", op een 19de-eeuwse kaart met eigendommen van de erfgenamen van Petrus Lefever te Handzame (zie tweede illustratie) is de hoofdstraat aangegeven als "Cortemarck Straete" en de aftakking naar de Hazewindstraat/ Vrijbosstraat als "Rousselaere Straete". De oude benaming voor de Hazewindstraat is echter ook "Rousselaere Straete". De benaming "Hamersveldestraat" te Handzame komt slechts voor het eerst voor in een lijst van 1900. Te Kortemark komt de benaming echter reeds voor in 1823.
De eerste vermelding van "Amersvelde" gaat echter terug op 1411. In 1439 wordt " 't Goed te Amersvelde" vermeld als leen met huizen, bomen en een windmolen. Op een 16de-eeuwse kaart (zie eerste illustratie) is een omwald 'kasteel' aangeduid te "Amersvelde". Op de Ferrariskaart (1770-1778) is deze hoeve aangeduid als een omwalde hoeve, echter zonder naamsvermelding.
Het "Kasteel van Amersvelde", ooit bewoond door de adellijke familie van den Berghe, "heren van Watervliet", wordt in 1826 in een advertentie omschreven als "een zeer schone betimmerde en bewalde schaappagthoeve genoemd het Amersveld kasteel te Hantsaeme". Dit is meteen ook de oudste vermelding van het "Amersvelde Kasteel". Op de kaart van P.C. Popp (circa 1850) is de omwalde hoeve aangeduid als "Amersvelde Casteel nu hofstede" (zie historische kaarten na de dorpsinleiding). In 1916 is de omwalde hoeve nog bewaard, deze heeft blijkens de iconografie echter geen kasteelallures.Bij de inventarisatie konden geen noemenswaardige sporen van de hoevesite meer geregistreerd worden.
In de nabijheid van het "Kasteel van Amersvelde" staat tot het begin van de 20ste eeuw een kapel: de kapel komt nog voor in een lijst van 1907, in een lijst van 1910 is er sprake van het "Hamersveldekruis" (zie Amersveldestraat zonder nummer). Het kruis is echter reeds aangeduid op de 19de-eeuwse kaart met eigendommen van de erfgenamen van Petrus Lefever te Handzame (zie tweede illustratie). Het is dus niet duidelijk of het "Amersveldekruis" de kapel op dezelfde locatie vervangt, dan wel of het kruis en de kapel een tijd samen bestaan. In 1627 is de "Hamersvelde Capelle" belast met twee missen per week, wat een grote kapel veronderstelt. In 1632 wordt de "kapelanie van Amersvelde" bij de kerk van Handzame gevoegd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het kruis vernietigd. Na de oorlog wordt het terug opgericht en op 17 mei 1923 ingewijd.
Op de wijk "Amersvelde" stond ook een houten graanwindmolen van het staaktype op teerlingen. Deze molen wordt tijdens de Eerste Wereldoorlog vernield (zie infra).
Op vandaag situeert het gehucht "Amersvelde" zich nog steeds ter hoogte van het "Amersveldekruis" en de splitsing van de straat. Nummer 179: boerenarbeidershuis met geïncorporeerd schuurtje en stalletje, in voortuin gelegen, daterend uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, gele verankerde baksteenbouw onder zadeldak (blauwe mechanische pannen), gewijzige huistraveeën, boven de deur heiligennis, getoogde schuurpoort en staldeur en -vensters, tevens vrijstaand haaks stalletje. Nummer 186: arbeidershuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, baksteenbouw onder pannen zadeldak, aflijnende baksteenfries, getoogde muuropeningen onder strek. Nummer 201: laag huis van drie traveeën onder rood pannen zadeldak, links geïncorporeerd stalletje. Nummer 211: fabriek uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, vier beuken onder pannen raekemdaken, rechts aansluitend burgerhuis van twee bouwlagen onder pannen schilddak, daterend uit het interbellum.
Nummer 207 is een licht achteringelegen hoeve zogenaamd " 'T KLEEN TEMPELIERSHOF" zie houten naambord, gelegen ten zuiden van de zuidelijke aftakking van de Amersveldestraat (op de 19de-eeuwse kaart "Rousselaere straete"), erftoegang via ijzeren hek. Hoeve met losstaande, lage bakstenen bestanddelen onder zadeldaken (rode Vlaamse pannen). Ten zuiden van het erf, witgeschilderd, in kern 19de-eeuws boerenhuis met geïncorporeerde stalling (gewijzigde muuropeningen). Links van het huis, een tabaks- en cichorei-ast van twee bouwlagen onder plat dak, vermoedelijk uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Ten westen van het erf, dwarsschuur met klimmend dakvenster en gewijzigde muuropeningen, vermoedelijk uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.
Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Omvat
Amersveldekruis
Omvat
Boerenarbeiderswoning
Omvat
Boerenarbeiderswoning
Omvat
Boerenarbeiderswoning
Omvat
Burgerhuis
Omvat
Dorpswoning
Omvat
Elektriciteitscabine
Omvat
Hoeve
Omvat
Hoeve
Omvat
Kapel
Omvat
Pijlerkapel
Is deel van
Handzame
Is gerelateerd aan
Amersveldestraat (Kortemark)
Is gerelateerd aan
Amersveldestraat (Zarren)
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Amersveldestraat (Handzame) [online], https://id.erfgoed.net/themas/12946 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.