Geografisch thema

Kronevoordestraat

ID
12958
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12958

Beschrijving

Straat met een quasi recht tracé vanaf Handzamestraat/ Handzameplein, over de spoorlijn Lichtervelde-Veurne tot aan de Staatsbaan. Van circa 1910 tot de fusie van 1977 heet deze straat "Stationsstraat" of "Statiestraat". De huidige straatnaam verwijst naar de site "Croonevoorde", een voormalig kasteel, later hoeve, te Handzame. De eerste vermelding van "Croone voorde" dateert van 1669 (zie Kronevoordestraat nummer 60). Circa 1850 wordt de straat gekasseid.

Op een 17de-eeuwse kaart aangeduid als "Den Langhen Dam" (zie illustratie), die net als de benaming "Langhendamstraat" verwijst naar de "Langhendam landinghe en vaert" of de haven van Handzame, ter hoogte van de vroeger noordelijker gelegen "Croonevoordebrug" (zie Kronevoordestraat zonder nummer). Tot circa 1895 is er nog vervoer met door mensen getrokken schuiten op de Handzamevaart.

Tussen 1915 en 1918 richt de Duitse eenheid "Flieger Abteilung 19" een vliegveld met drie startbanen op te Handzame, dit voor lange-afstandsverkenningen en nachtelijke bomaanvallen op geallieerde gebieden. De nabijheid van het station (zie Kronevoordestraat nummer 81) is voor het vliegveld van strategisch belang voor de aanvoer per spoor. Hierdoor wordt de omgeving van het station op 30 juli 1917 door de geallieerde Belgen en Engelsen beschoten. Hierbij wordt een munitietrein getroffen, meerdere huizen en de tabaksfabriek (in de kelder zaten acht personen) van den Berghe in de Kronevoordestraat worden vernietigd, zestien mensen vinden de dood. In de gevel van de (heropgebouwde) tabaksfabriek is tot de verbouwing na de Tweede Wereldoorlog een Mariabeeld ingewerkt, omkranst door de portretten van de slachtoffers. Een Mariakapelletje uit de jaren 1950 herdenkt nu deze gebeurtenis (zie Kronevoordestraat zonder nummer, tegen gevel van nummer 19).

De Kronevoordestraat biedt een wisselend zicht op de toren van de Sint-Hadrianuskerk (zie Handzameplein zonder nummer). Aaneengesloten bebouwing van lage (arbeiders)huizen onder pannen zadel- of mansardedaken, en burgerhuizen van twee bouwlagen onder pannen zadeldaken. De oorspronkelijk omwalde pastorie met kern uit de 18de eeuw is het oudste gebouw van de straat (zie Kronevoordestraat nummer 2-2A). De Kronevoordestraat gaat over de Handzamevaart zie de zogenaamde "Croonevoordebrug".
In 1846 krijgt bakker De Coutter de toestemming om een koren-, mout-, pel- en oliewindmolen te bouwen boven op een gebouw tussen het Marktplein (Handzameplein) en de Kronevoordestraat. Met het vertrek van de bakker (geen datum gekend) verdwijnt waarschijnlijk ook dit "Coutters molentje". Een aantal huizen dateren uit de 19de eeuw, naast een aantal huizen uit de jaren 1920-1930. Dit laatste gegeven heeft gedeeltelijk te maken met de vernietigingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Nummer 17 is een verbouwd huis met bewaarde jaarsteen "1922". Een aantal eenvoudige roodbakstenen huizen onder pannen zadeldaken, uit het einde van de 19de eeuw of het begin van de 20ste eeuw zijn bewaard: nummer 24 (één bouwlaag), nummer 26, nummers 28-30, nummer 40 met een overhoekse erker en bewaard houtwerk, nummer 74 (twee bouwlagen). Nummer 55/ zijweg horend bij de Kronevoordestraat: herberg zogenaamd "DE STATIE" zie naambord, laag 19de-eeuws hoekpand met cementering en beschildering, rechter zijgevel met bewaarde getoogde muuropeningen (deels blindnissen) en houtwerk.

Ongeveer in het midden van de straat situeert zich de zogenaamde "Cigarillosfabriek". Deze is in 1903 opgericht te Werken. In 1911 wordt de fabriek wegens uitbreiding overgebracht naar Handzame. Na de vernietiging van het bedrijf in 1917, volgt na de Eerste Wereldoorlog de snelle wederopbouw van de fabriek. In de zomer van 1917 worden in deze straat meerdere burgers gedood door geallieerde beschietingen (zie Kapelletje ter herdenking, zie Kronevoordestraat zonder nummer). De fabriek wordt op vandaag gekenmerkt door loodsen uit het midden van de 20ste eeuw.
In 1858 wordt op de lijn Lichtervelde-Veurne een station gebouwd te Handzame (zie Kronevoordestraat nummer 81). Het huidige station dateert van 1894. In dit gebouw waren ook het postkantoor en de telefooncentrale gevestigd. In 1903 wordt dicht bij het station een gendarmerie gebouwd. In 1979 wordt het gebouw afgebroken en vervangen door een rijkswachtcomplex met eenvoudige lage bebouwing.

Voor de spoorweg is een stuk landelijk gebied met weides bewaard. Hier liggen de historische hoeves zogenaamd "Kronevoorde" (zie Kronevoordestraat nummer 60 ) en "Watervliet" (zie Kronevoordestraat nummer 59).

  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en Plannen, nummer 577: Kaart met het Bavendammetiend te Handzame, 17de eeuw.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel VIII, Brugge, 1928, kolom 865.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel XV, Brugge, 1934, kolom 215.
  • LOWIE M., Handzame 1801-1976 dit was onze gemeente, Aartrijke, 1994, p. 5, 57-59, 115, 122-124 (iconografie).
  • LOWIE M., Waar de molenwieken hebben gedraaid in Handzame, in Jaarboek van de heemkundige kring "Crekel Beke", Kortemark, 1990, p. 51-52.
  • WERBROUCK M., Oude en nieuwe straten te Kortemark na de fusies, s.l., 1978, p. 35.

Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Croonevoordebrug

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gevelkapel met Mariabeeld

  • Omvat
    Halfvrijstaand burgerhuis

  • Omvat
    Halfvrijstaande dorpswoning

  • Omvat
    Halfvrijstaande dorpswoning met werkhuis

  • Omvat
    Herberg met nutsgebouw en ast

  • Omvat
    Historische hoeve Kronevoorde

  • Omvat
    Pastorie en Vlaams Centrum voor Genealogie en Heraldiek

  • Omvat
    Samenstel van dorpswoningen

  • Omvat
    Schoolgebouw uit de wederopbouwperiode

  • Omvat
    Station Handzame

  • Omvat
    Telefooncentrale Regie van Telegraaf en Telefoon

  • Omvat
    Vrijstaande dorpswoning

  • Omvat
    Wederopbouwhoeve Watervliet met grachtrestanten

  • Is deel van
    Handzame

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kronevoordestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12958 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.