Geografisch thema

Molenstraat

ID
13141
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13141

Beschrijving

Korte weg tussen de Beiaardstraat en de Kortrijksestraat, ten noorden van de Winkelsestraat gelegen en er grosso modo parallel mee lopend.
Voorheen vermeld als "Meulewegh", zogenaamd wegens de aanwezigheid van de oude "Bergmolen". De straat wordt op de Atlas der Buurtwegen (1847) ook al "Molenstraet" genoemd, samen met de huidige Bosmolenstraat en de huidige Roterijstraat die ook onderdeel uitmaakten van dit tracé, beschreven als "chemin de Lendelede aux Boschmolens". In 1902 "Bergmolenstraat" genoemd en omschreven als verbinding tussen de Kortrijksestraat en de Geite- en Woestynestraat, omvatte ook de huidige Roterijstraat en Bosmolenstraat.

De "Bergmolen", in de volksmond tevens gekend als "Claerbouts Molen", was gelegen op een hoge wal die een van de hoogste punten van Lendelede vormde. Deze staakmolen is steeds in gebruik geweest als korenmolen en bevatte twee zolders, twee koppels maalstenen en een haverpletter. Vermoedelijk staat de molen er reeds in 1445, hoewel niet expliciet vermeld in het denombrement. In 1653 wordt de molen vermeld als "Steenberchmeulen", in het begin van de 18de eeuw als "Leeght bergh meulen". De molen wordt soms ook "West Lendelé meulen" genoemd, vanaf de tweede helft van de 18de eeuw is de naam "Bergmolen" in voege. In een verkoopsakte uit 1790 wordt de molen als volgt beschreven: "eenen kooren wintmolen van oudst genaemt den Berghmolen, met een woonhuijs en annexen, ..., begrepen den meulenwal daermede gaende". In 1800 wordt de Bergmolen door een storm verwoest en kort nadien heropgebouwd. In 1829 wordt de molen zwaar beschadigd door een blikseminslag. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt de molen beschoten en vernield, vanuit Pittem wordt een nieuwe molen aangevoerd. In 1944 worden drie Lendeleedse molens door het Ministerie van Openbaar Onderwijs beschermd, onder meer de Bergmolen. Dit heeft echter niet belet dat de molen in 1952 door Maurice Allaert wordt afgebroken. Delen van de molen worden gerecupereerd voor restauratie van de molen te Gijverinkhove, op zijn beurt in 1973 overgebracht naar Oostvleteren.

De molenwal van de bergmolen was het foncier van de heerlijkheid Meulewalle, achterleen van het hof van Poeke dat op haar beurt afhing van het leenhof van het Oud Kasteel van Kortrijk. De rentegronden bevonden zich voornamelijk verspreid ten westen van de dorpskern. De heerlijkheid had recht op een baljuw en een volle schepenbank.

De molen bleef lange tijd de enige vorm van bebouwing langs de Molenstraat (thans nummer 3). Hij wordt onder meer afgebeeld op een kaart in het renteboek 't Gryspersche uit 1723. Op een 18de-eeuwse kaart van de heerlijkheid Meulewalle wordt tevens een voetweg weergegeven die de molen rechtstreeks met de Winkelsestraat verbond, deze was langs westzijde met enkele woningen bebouwd. Op de Ferrariskaart worden naast de figuratieve afbeelding van "den Berghmolen" twee bijhorende volumes weergegeven. De Atlas der Buurtwegen (1847) en de Popp-kaart (1840-1850) laten op de plaats van de molen drie rechthoekige volumes zien. Aan de overzijde van de straat blijkt de "Bergmolenhoeve" (nummer 2) te zijn ontstaan. De voetweg was nog minimaal tot het einde van de 19de eeuw in gebruik, zie weergave op algemeen plan van de gemeente Lendelede van 1882-1883.

In het eerste decennium van de 20ste eeuw wordt de straat verhard met grind. Langs de straat bleef, ondanks de voormalige aanwezigheid van de Bergmolen, geen historische bebouwing bewaard. Ook de 19de-eeuwse "Bergmolenhoeve" (nummer 2) bestaat thans uit nieuwbouwvolumes. Nabij het kruispunt met de Beiaardstraat staan enkele serres (nummer 4).

  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en Plannen, nr. 1182: Algemeen plan van de gemeente Lendelede, door C. Decuypere, wegopzichter van het departement, 1882-1883.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, VI, 2772: Renteboek 't Gryspersche, 1723.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Harelbeke, nr. 1540 b: 3 kaarten heerlijkheid Meulewalle, ten noorden van de weg van Lendelede naar St.-Eloois-Winkel, 18de eeuw.
  • DELAERE J., 75 Lendeleedse straatnamen, in Lethae, nr. 14, 1995, p. 24.
  • DELAERE J., Geschiedenis van Lendelede tot 2000, Kortrijk, 2000, p. 131, 293, 346, 480-481.
  • DELAERE J., Verdwenen molens te Lendelede, in Lethae, nr. 4, 1982, p. 1-17.
  • MEERSSEMAN P.A., Geschiedenis van Lendelede sedert aloude tijden tot 1902 in verband met de voornaamste gebeurtenissen uit de geschiedenis van ons dierbaar Belgenland en van ons roemrijk Vlaanderen, Lendelede, 1902, p. 190.
  • Westvlaamse Windmolens. De Bergmolen te Lendelede, in Curiosa, jg. 45, nr. 445, 2007, p. 13-15.

Bron: SANTY P. & DEVOOGHT K. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Lendelede, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL41, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter; Devooght, Kristien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Bergmolenkruis

  • Is deel van
    Lendelede


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Molenstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/13141 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.