Geografisch thema

Dorp

ID
13174
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13174

Beschrijving

Benaming voor het dorps- en kerkplein van Berlare en de aansluitende gelijknamige straat die aanvangt bij Hoogstraat en eindigt bij Hogeweg. Onderdeel van de eeuwenoude oost-west verlopende hoofdweg in Berlare dat de kern vormt van het kleine dorp met zijn afgezonderde ligging binnen een Scheldebocht. Dit straattracé met de dorpskerk werd al weergegeven op de figuratieve kaart van het Land van Aalst door J. Horenhault van 15(9)6. Deze weg gaf duidelijk verbinding met de ver afgelegen belangrijke oude verkeerswegen naar grote stedelijke centra: enerzijds via Appels Veer, één van de oudste Scheldeveren in de Schelde-Durmestreek (zie Waterhoek) met Dendermonde en anderzijds via Uitbergen met de heirweg naar Gent.

Parochiekerk toegewijd aan Sint-Martinus ingeplant op het oostelijk deel van het kerkplein, voorheen met omringend ommuurd kerkhof dat verdween bij de heraanleg van het dorpsplein gepaard met de vergroting van de kerk in 1909-1910. Dorpsplein vroeger ook aangeduid met de benaming Briel, verwijzend naar het driehoekige begraasde en beboomde perceel ten westen voor de kerk. Dit perceel vermeld als "Kerkenbriel" (zie de "Ommelooper ende Terrier ofte Land en caerteboek der Prochie van Berlaere" van 1773-1786), maakte vroeger deel uit van het kasteeldomein van de heren van Berlare dat tegen de zuidzijde van het dorpsplein aanligt, naast de kerk (nummer 1). Nu nog ligt voor de kerk een driehoekig grasplein afgeboord met bomen en voorzien van een axiaal verhard middenpad. Naast de aanwezigheid van de in oorsprong oude dorpskerk en heerlijke kasteelsite wordt het historische karakter van dit dorpscentrum ook nog geïllustreerd door de aanwezigheid van een schandpaal, opgesteld op de openbare weg tussen het koor van de kerk en het gemeentehuis. Aan de zuidzijde van de kerk voor een parking staat een oorlogsmonument ter ere van de gesneuvelden van de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

De noordzijde van het dorpsplein en beide straatwanden ten oosten (tussen Frankrijkstraat en Gaver), bewaren nog relevante exemplaren van de geëvolueerde historische woningbouw. Overwegend aaneengesloten rijbebouwing deels teruggaand op grote burgerwoningen van lokale vooraanstaanden, vroegere brouwershuizen en herbergen waarvan vele nog hun 19de-eeuws voorkomen bewaard hebben. De resterende lagere dorpshuizen werden veelal in de loop van de 20ste eeuw met een verdieping verhoogd, van een nieuwe voorgevel voorzien of vervangen door nieuwe huizen. Bij de hoek met Kruyenberg ontstond in de loop van de tweede helft van de 19de eeuw de grote jutefabriek Janssens die nog getuigt van een belangrijke tak van de lokale industrie die te Berlare bestaan heeft. Pas in het begin van de 20ste eeuw werd, met het openen van de Nieuwstraat aan de noordzijde van het dorpsplein, de vlotte rechtstreekse verkeersverbinding mogelijk gemaakt die vanaf het centrum naar de wijk Donk en het Donkmeer voert.

  • Rijksarchief Beveren, Oud gemeentelijk Archief Berlare, nummer 331-333, 24ste wijk.
  • VAN DEN BREEN E. 2003: Berlare in de 19de eeuw, Berlare.
  • VENNEMAN R., ADAM A., ADAM M. 1984: Berlare in prentkaarten, prentkaarten van de deelgemeente Berlare, Berlare.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Beboomd dorpsplein en kerksite

  • Omvat
    Bedrijfsgebouw van de spinnerij

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Brouwerswoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Café 't Pompierken

  • Omvat
    Dorpswoning met smidse

  • Omvat
    Gemeentehuis van Berlare

  • Omvat
    Gemeenteschool

  • Omvat
    Gemeenteschool met onderwijzerswoning

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis met tuin

  • Omvat
    Huis De Smet

  • Omvat
    Huis Rosseel

  • Omvat
    Huis Vanden Bossche

  • Omvat
    Kantoor van de jutefabriek Janssens

  • Omvat
    Kasteeldomein van Berlare

  • Omvat
    Oorlogsmonument

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof

  • Omvat
    Schandpaal

  • Omvat
    Smidse Uyttendaele bij winkelhuis

  • Omvat
    Winkel

  • Omvat
    Winkelhuis met café

  • Is deel van
    Berlare


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Dorp [online], https://id.erfgoed.net/themas/13174 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.