District van Antwerpen, gelegen ten noorden van de stad. In het zuiden gescheiden van Antwerpen en Merksem door de Donkse en Laarse Beek; in het westen grosso modo door de Havenweg gescheiden van het havengebied; in het noorden grenzend aan Hoevenen en Kapellen, in het oosten aan Brasschaat, waarbij de Kapelsesteenweg, tot aan het gehucht Hoogboom de scheiding vormt. Inwoners in 1991: 22.104; oppervlakte: 806 hectare.

De oudste sporen van menselijke aanwezigheid (scherven in de Wilgehoevestraat) klimmen op tot de ijzertijd, terwijl resten van Gallo-Romeinse nederzettingen, bestaande uit een groepering van boerderijen, werden blootgelegd aan de Wilgehoevestraat en op Schoonbroek. In het tweede kwart van de 3de eeuw werden alle Romeinse sites ten noorden van Antwerpen verlaten,volgens sommige historici omwille van het stijgende zeepeil, volgens anderen omwille van de Frankische invallen. Vanaf 9de eeuw terug sporen van bewoning.

De heerlijkheid Ekeren omvatte oorspronkelijk de huidige gemeenten Ekeren, Hoevenen, Kapellen, Brasschaat en Ertbrand (nu onder Stabroek en Kapellen). De westelijke en zuidelijke gedeelten waren eertijds polderland, dat werd ingedijkt vanaf 11de eeuw, onder meer door de aanleg van de Scheldedijk vanuit Antwerpen naar het noorden; de werken begonnen circa 1034 en duurden ± 400 jaar. Ekeren vormt de grens tussen water- en hoogland, tussen polder (west) en Kempen (oost) en bestond eertijds uit bos- en heidegebied. Het dorp ontstond op een landhoogte die zich uitstrekte van de huidige dorpskom van Ekeren-centrum over Sint-Mariaburg, in de richting van Hoogboom.

Voor het eerst vermeld in 1155 in een oorkonde van de Sint-Michielsabdij van Antwerpen als Hecerna. Ressorteerde onder het Land van Breda, een vrij erfgoed tot eind 12de eeuw; circa 1190 door Godevaart II afgestaan aan de hertogen van Brabant en opnieuw in leen gegeven aan de heren van Breda. In 1232 werd de uitgestrekte heerlijkheid Ekeren verbrokkeld in de heerlijkheid Ekeren (Ekeren-dorp, Donk en Brasschaat), de heerlijkheid Kapellen (Hoogboom en Ertbrand) en de heerlijkheid Ettenhoven (huidig Hoevenen). De heerlijkheid Ekeren behoorde achtereenvolgens tot de families van Perwijs (1256-1290), van Vianden (na 1290-vóór 1344), de Coucy (vóór 1344-1371), de Ligne (1371-1387), de Béthune (1387-1450), van Bar (1450-1462), van Luxemburg (1475-1518), de Lalaing (tot 1659), en van Salm (van Salm-Salm vanaf 1714), (vanaf 1659 tot het Frans bewind). In 1714 kreeg de heerlijkheid Ekeren zijn oorspronkelijke vorm terug door aanhechting van de heerlijkheden Kapellen en Ettenhoven. De laatste heer van Ekeren was vorst Constantijn van Salm-Salm, tevens heer van Hoogtraten. Na de Franse Revolutie werd Ekeren kantonhoofdplaats. Geleidelijk werden de verschillende gehuchten zelfstandig: Hoevenen in 1795 (in 1828 werd het opnieuw verdeeld over Ekeren en Kapellen om definitief zelfstandig te worden in 1865), Kapellen in 1801 en Brasschaat in 1830.

De poldergronden in het westen werden in 1914 en 1929 afgestaan aan Antwerpen ten behoeve van de havenuitbreiding. Van 1942 tot 1945 behoorde Ekeren tot Groot Antwerpen (Hoogboom kwam toen bij Kapellen). Naderhand opnieuw zelfstandige gemeente tot de fusie met Antwerpen in 1983.

Op kerkelijk gebied behoorde de oorspronkelijke parochie Ekeren (grondgebied van de huidige gemeenten Ekeren, Hoevenen, Kapellen en Brasschaat) tot het bisdom Luik, vanaf 1570 tot het bisdom Antwerpen en stond onder de dekenij van Bergen-op-Zoom tussen 1570 en 1609; daarna onder de landdekenij Antwerpen tot de Franse Revolutie; naderhand aartsbisdom Mechelen. De moederkerk Sint-Lambertus werd reeds vernoemd vóór 1155, maar bestond pas officieel in 1251; parochie in 1296 ingelijfd bij de priorij van Hertoginnendal te Antwerpen. Binnen de moederparochie werden achtereenvolgens volgende parochies zelfstandig: Brasschaat (1803), Ertbrand (1842) waarbij de grenzen van de parochies Ekeren, Hoevenen en Kapellen werden gewijzigd), Brasschaat ter Heide (1852), Donk (1886) verdeeld over Brasschaat en Ekeren), Sint-Mariaburg (1900). De parochie van Hoogenschoot-Kapellen werd vermoedelijk reeds in 18de eeuw opgericht door de heren van Breda. Eind 15de eeuw, begin 16de eeuw bestonden op het toenmalige grondgebied van Ekeren twee kloosters: Sion in 't Laar (zie gehucht Donk, Laar) en Mishaegen.

Verscheidene malen werd Ekeren geteisterd door polderoverstromingen: in het noorden bevond zich de Muisbroekpolder, in het westen de Leerwijkpolder en in het zuiden de Ekerse of Oudelandpolder. Bij het beleg van Antwerpen in 1585 werd Ekeren verwoest en ontvolkt. Na het twaalfjarig bestand (1609-1621) herbegon de oorlog met het Noorden: de dijken werden meermaals doorstoken zodat de streek onder water stond. Pas vanaf 1648 werd gestart met het droogleggen van het overstromingsgebied en werden dijken aangelegd onder meer in 1649-1652 de Ekerse Dijk (afgegraven in 1927) aansluitend op de Wilmarsdonksedijk; ze vormden samen de verbinding Fort Sint-Filip-hoogland bij Ekeren.

Ekeren had bovendien meermaals te lijden onder oorlogsgeweld, onder meer op 30 juni 1703 toen in de Muisbroekpolder slag geleverd werd tussen Hollanders en Fransen, en tijdens de Tweede Wereldoorlog door de luchtaanvallen op de haven.

Ekeren was begin 20ste eeuw nog een typisch landbouwdorp, zeer vruchtbaar door de vroegere Schelde-overstromingen; de huidige Markt vormde het dorpscentrum en was omgeven door landbouwgronden met verspreide hoeven; nadien verstedelijkt woongebied, nagenoeg zonder industrie (slechts enkele kleine bedrijven); omvat heden naast het eigenlijke centrum drie wijken gelegen op vrij grote afstand van de kern, die omwille van de samenhang afzonderlijk worden behandeld: Donk ten zuidoosten, Sint-Mariaburg ten noordoosten en Leugenberg ten noordwesten Ten westen van het Centrum, op Antwerps grondgebied, "Wijk Schoonbroek", woonuitbreiding van circa 1965 met de in 1980 (zie gevelsteen) ingewijde Sint-Laurentiuskerk naar ontwerp van J. Schellekens en K. Beuten; 18de eeuw orgel in 17de-eeuwse kast, afkomstig van de voormalige parochiekerk Sint-Laurentius van Wilmarsdonk, een polderdorp dat moest wijken voor de havenuitbreiding; diverse relicten als 17de-eeuwse schilderijen, beelden, glasramen en klokken uit de voormalige kerken van Oorderen en Wilmarsdonk werden geïntegreerd in de nieuwe bouw.

Het centrum van het district is gelegen in het zuidwesten met een bebouwing van vooral arbeiderswoningen uit tweede helft 19de en 20ste eeuw, enkele kasteeldomeinen (onder meer Hof van Veltwijck en Moretushof), en recente verkavelingen met villa's of lintbebouwing van eengezinswoningen. Door de aanleg van de spoorlijn Antwerpen-Roosendaal (voltooid in 1854), die het grondgebied in noord-zuidelijke richting doorsnijdt, kwam een typische bebouwing tot stand van landhuizen in cottagestijl uit vierde kwart 19de eeuw en van circa 1900-1910, onder meer in de omgeving van het station en in de wijk Sint-Mariaburg, die haar ontstaan dankt aan de nabijheid van de spoorweg en de Kapelsesteenweg. Donk daarentegen heeft nabij de Kapelsesteenweg een lintbouwing van circa 1900; het vroegere gehucht Laar (zuiden van Donk) omvat polderhoeven rond het "kasteel van Delft" of "Laarhof"; verder recente villawijken en eengezinswoningen. De wijk Leugenberg omvat de resten van een landbouwgebied en enkele verspreide hoeven; overigens vooral eengezinswoningen uit 20ste eeuw door de gunstige ligging nabij de haven.