Donk (herinventarisatie) ()

Wijk deels gelegen op het grondgebied van Ekeren, deels op Brasschaat.

Zuidoostelijk deel van Ekeren, in het noorden begrensd door de Veltwijcklaan, in het oosten door de Kapelsesteenweg, in het zuiden door de Laarse Beek en in het westen door de ringspoorweg. In het zuiden het vroegere gehucht Laar. Benaming Donk voor het eerst vermeld in 1401. Het centrum van de wijk bevindt zich rond de parochiekerk van het Heilig Hart van Jezus, gelegen op Brasschaat.

Alleen het gedeelte rondom de kerk, aan de Kapelsesteenweg was verkaveld in kleine particuliere eigendommen. In 1850 strekte de lintbebouwing op de Kapelsesteenweg zich reeds uit over enkele honderden meters. In de huidige bebouwing zijn van deze periode waarschijnlijk kernen bewaard ter hoogte van de nummers 317-349. Het pand op het huidige nummer 339 bevat mogelijk zelfs een 18de- of 17de-eeuwse hoevekern. Ter hoogte van dit pand alsook die op de nummers 343-349 is op de Ferrariskaart uit 1771-1777 een gelijkaardige, pal aan de straat gelegen bebouwing zichtbaar. De rest van Donk bleef tot de Eerste Wereldoorlog ingenomen door kasteeldomeinen (voor Ekeren het "Hof De Bist" ten noordwesten en het "Laarhof" ten zuidwesten - op grondgebied Brasschaat bevonden zich vier kasteeldomeinen) en werd grotendeels gebruikt als landbouwgebied. Gebouwen, waarschijnlijk hoeves, waren circa 1850 geconcentreerd rond ‘den hoek’ en rond het Laarhof.

De kerk werd gebouwd in 1890, nadat Donk in 1886 zelfstandige parochie werd. Het waren vooral de kasteelheren die aandrongen tot de oprichting van een parochie; toegestaan bij K.B. van 30 april 1886. De nieuwe parochie omvatte een gedeelte van de Sint-Lambertusparochie (Ekeren-centrum) en een deel van de Sint-Antoniusparochie (Brasschaat). De grenzen werden gewijzigd bij K.B. van 13 mei 1901 (oprichting parochie Sint-Mariaburg), 22 maart 1960 en 10 april 1961. De huidige parochie Donk omvat in het uiterste zuiden (vroeger gehucht Laar) enkele poldergronden met een aantal hoeven (zie Laar), evenals in het westen, een gebied dat aansluit bij het beschermde landschap de 'Oude Landen' op grondgebied Antwerpen.

Na de Eerste Wereldoorlog werden ook de kasteeldomeinen stilaan verkaveld. Tegen het centrum van Donk nam de lintbebouwing als sterk toe tijdens het eerste kwart van de 20ste eeuw, en er werden enkele scholen opgericht. Na de tweede wereldoorlog namen lintbebouwing en villa's geleidelijk de resterende landbouwgronden in. Nadat het kasteel 'Hof van Delft' in 1946 uitgebouwd was tot Sint-Lucaskliniek verrees ten noorden en ten oosten ervan in 1956-1970 een villawijk. Hierin een aantal villa’s met waardevol ontwerp in de stijl van het naoorlogs modernisme. Typisch voor deze villa's is de ruimtelijke dynamiek die ontstaat door schuine inplanting, monumentale volumes met scherpe en stompe hoeken en transparantie in vooral achtergevels, traphallen en woonkamers. Het zwevend dak kan gezien worden als symbool van de modernistische idealen. Voor de Tweede Wereldoorlog vooral platte daken, in de jaren 1960 vaak licht hellende, naar het midden afwaterende daken. Mogelijk inspireerde men zich soms op de tijdelijke tentoonstellingsarchitectuur van expo 58. Vanaf de jaren 1970 vaak meer complexe bedaking, wat nog extremer wordt met het postmodernisme in de jaren 1980. Niet enkel het dak maar ook hele bouwvolumes krijgen een zwevend karakter. De moderne bel-etage, met verhoogd gelijkvloers boven verzonken garage, kent zijn hoogtepunt in de jaren 1960. Architect Jean-Jacques Jacobs (1909-1991) tekende het ontwerp voor een drietal villa’s in de villawijk te Donk. De villa's te Hof Van Delftlaan 41 met ontwerp uit 1960 en te Sint-Lucaslaan 10 met ontwerp uit 1962 zijn op korte afstand van elkaar gelegen. Ze vertonen een zeer gelijkaardig grondplan dat uitwaaiert naar de tuin en naar het zuiden toe. Het zijn complexe, organisch aandoende ontwerpen rijk aan variatie en beweging in verschillende richtingen en volgens verschillende assen. Ook de villa te Sint-Lucaslaan 17, uit omstreeks 1959, vertoont een gelijkaardige inplanting en grondplan.

In het laatste kwart van de 20ste eeuw verrezen nog series eengezinswoningen aan de Oude Landen en tussen de Veltwijcklaan en de Prinshoeveweg.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 803 # 723, 803 # 80.
  • Architectuurarchief Vlaanderen, Archief J.J.Jacobs.
  • Documentatiecentrum Antwerpse Noorderpolders, Primitieve kadasterkaart Ekeren circa 1850.
  • Joseph de Ferraris, Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden. Opgenomen op initiatief van graaf de Ferraris, 1771-1777 (1:25.000).

Auteurs:  Cappuyns, Toon
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Donk [online], https://id.erfgoed.net/teksten/142720 (geraadpleegd op ).


Donk ()

Wijk deels gelegen op het grondgebied van Ekeren, deels op Brasschaat. Zuidoostelijk deel van Ekeren, in het noorden begrensd door de Veltwijcklaan, in het oosten door de Kapelsesteenweg, in het zuiden door de Laarse Beek en in het westen door de ringspoorweg. In het zuiden het vroegere gehucht Laar. Benaming Donk voor 't eerst vermeld in 1401. Het centrum van de wijk bevindt zich rond de parochiekerk van het Heilig Hart van Jezus, gelegen op Brasschaat. Alleen het gedeelte rondom de kerk, aan de Kapelsesteenweg was verkaveld in kleine particuliere eigendommen; het overige gebied werd tot de Eerste Wereldoorlog ingenomen door kasteeldomeinen: Voor Ekeren het Hof de Bist ten noordwesten en het Laarhof ten zuidwesten; op grondgebied Brasschaat bevonden zich vier kasteeldomeinen. Het waren vooral de kasteelheren die aandrongen tot de oprichting van een parochie; toegestaan bij K.B. van 30 april 1886. De nieuwe parochie omvatte een gedeelte van de Sint-Lambertusparochie (Ekeren-centrum) en een deel van de Sint-Antoniusparochie (Brasschaat). De grenzen werden gewijzigd bij K.B. van 13 mei 1901 (oprichting parochie Sint-Mariaburg), 22 maart 1960 en 10 april 1961. Na de Eerste Wereldoorlog werden ook de kasteeldomeinen verkaveld en ontstond een aanzienlijke woonuitbreiding door de aanleg van een villawijk nabij de Sint-Lucaskliniek en later de bouw van eengezinswoningen aan de Oude Landen en tussen de Veltwijcklaan en de Prinshoeveweg.

De huidige parochie Donk omvat in het uiterste zuiden (vroeger gehucht Laar) enkele poldergronden met een aantal hoeven (zie Laar), evenals in het westen, een gebied dat aansluit bij het beschermde landschap de * "Oude Landen" op grondgebied Antwerpen (zie Haven). In de omgeving van het Kasteel van Delft of "Laarhof" een in 1956-1970 aangelegde villawijk die geleidelijk de resterende landbouwgronden heeft ingenomen. In het oosten en het noorden een wijk van 1963 met lintbebouwing van eengezinswoningen. Tegen het centrum een iets oudere lintbebouwing, uit het eerste kwart van de 20ste eeuw met enkele scholen.

  • BRESSELEERS F., De Nobele Donk, Ekeren-Brasschaat, Davidsfonds Ekeren, 1965.
  • BRESSELEERS F.-KANORA H., Historische schets van de Donk, Ekeren-Brasschaat, Davidsfonds Ekeren, 1936.
  • GOETSCHALCKX P.J., Geschiedenis der parochie van Donk, Ekeren, sine dato.

Bron: KENNES H., PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. & HIMLER A. 1992: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nd, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Donk [online], https://id.erfgoed.net/teksten/120663 (geraadpleegd op ).