Geografisch thema

Hoevenen

ID
13706
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13706

Beschrijving

Poldergemeente met bebouwd gebied op zandrug. Thans zuidelijk gelegen deelgemeente van Stabroek met 5.407 inwoners in 1976 en oppervlakte van 789 hectare voor de fusie.

Oorspronkelijk hoorde het moerassige gebied, waar na de indijking de Antwerpse polders ontstonden, tot het Land van Breda en vormde vanaf circa 1190 een leen van de hertog van Brabant. De parochie kwam tot stand in de 13de eeuw, en werd gesplitst uit de moederparochie Sint-Lambertus Ekeren (afhankelijk van het bisdom Luik), toen Gillis van Attenhoven voor 1248 begon met de inpoldering. De streek werd naar de stichter "Attenhoven" geheten. Voor eerst vermeld in 1248 en in 1297 respectievelijk onder de benaming "Attenhoven" en "Ettenhove".

De benaming "Hoevenen" kwam voor het eerst voor in 1334 onder de vorm "Hoeven", en dit als een gehucht van "Ettenhoven". De naam "Hoeven" verwees naar de hoeven op deze plaats namelijk de Witvenhoeve, Stampehoeve en Hooghuis. Dit gehucht raakte bevolkt toen door de overstromingen de bevolking zich ging vestigen op hogere en drogere gronden. Het dorp strekte zich uit ten oosten van de kerk, omdat ten westen de gronden in bezit waren van rijke grondeigenaars en polderboeren. Tijdens de Franse bezetting in 1795 kreeg de vroegere heerlijkheid "Ettenhove" officieel de naam "Hoevenen" en werd het een zelfstandige gemeente. Van 1828 tot 1865 waren Ettenhoven en Hoevenen gehuchten van Ekeren.

Vanaf 1866 werden de gehuchten en wijken Ettenhoven, Hoevenen, 's Hertogendijk, Rijstraat, Krekelberg en Witven een zelfstandige gemeente onder de naam Hoevenen. In 1929 stond Hoevenen een gedeelte van zijn grondgebied af voor de Antwerpse havenuitbreiding en vanaf 1977 werd het een deelgemeente van Stabroek.

De heerlijkheid behoorde tot het markgraafschap Antwerpen, kwartier Hoogstraten en was achtereenvolgens in bezit van de heren van Breda; van 1247 tot 1275 bij Gillis van Attenhoven; heren van Breda; heren van Aarschot (1297); Raas van Gavere-Liedekerke (tot circa 1337); heren van Bergen-op-Zoom, Schoten en Merksem (eerste helft van de 14de eeuw); heren van Hoogstraten en Bailleul vanaf 1363 tot aan de Franse Omwenteling.

Hoevenen is in mindere mate dan Stabroek een straatdorp. De belangrijkste as wordt gevormd door de Kerkstraat en Molenstraat die de gemeente horizontaal doorsnijdt en de verbinding vormt met de gemeente Kapellen. Op het westelijk uiteinde van de as bevindt zich de voormalige parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw. Na de kerk vormt de straat een scherpe hoek en loopt verder naar Stabroek door de Ettenhovense polder.

De dorpskern lag in de 19de eeuw aan de huidige Kerkstraat, ten noorden parallel lopende Witvenstraat en haar verticale verbindingen met de Kerkstraat alsook langsheen de Molenstraat. Naar de kerk toe verminderde de bebouwing om een kleine concentratie te vormen rondom de kerk.

De dorpskern verplaatste zich meer naar het oostelijk gedeelte van de Kerkstraat en een nieuwe parochiekerk werd aan het Frans Oomsplein gebouwd in 1971-1972 naar ontwerp van A. Van den Bergh.

De oorspronkelijke dorpsbebouwing bestond uit een lintbebouwing met eenvoudige arbeiderswoningen van één bouwlaag onder zadeldak, alsook een groot aantal woonstalhuizen. Thans grotendeels verbouwd en vanaf het tweede kwart van de 20ste eeuw opgetrokken tot twee bouwlagen. De bebouwing breidde zicht in de tweede helft van de 20ste eeuw voornamelijk uit ten noorden van de Witvenstraat namelijk tussen Krekelberg, Hoge Weg dit is de verbinding met Grote Molenweg in Stabroek, en de grens met Kapellen.

Dit gebied werd recent verkaveld en voorzien van lintbebouwing met eengezinswoningen en appartementsgebouwen onder platte daken en een aantal straten met villa's. Meldenswaardig daarin zijn: Berkenlaan nummer 125, rijhuis van drie bouwlagen onder plat dak van 1977 naar ontwerp van J. Crépain; Canadalaan nummer 66, villa van 1976 en 's Hertogendijk nummer 4, van 1981, beiden naar ontwerp van F. Mertens.

Door aanleg van het vormingsstation Antwerpen-Noord in 1928, de uitbreiding van het havengebied na de Tweede Wereldoorlog en door verkaveling blijft nog slechts een klein gedeelte van de vruchtbare poldergrond over. Ten zuiden van de Kerkstraat ligt een overblijfsel van de Muisbroekpolder en tussen de Havenweg en Ettenhoven strekt zich de Ettenhovense polder uit. Ten noorden van de bebouwing namelijk tussen Krekelberg en de grens met Stabroek ligt een agrarisch gebied met afgepaalde akkers en weiland. De grens met Stabroek wordt tevens gevormd door de 's Hertogendijk, een van de weinige nog overblijvende polderdijken.

  • BRESSELEERS F. en JANSSENS A., Geschiedenis van Hoevenen, Hoevenen, 1976.
  • BRESSELEERS F., Hoevenen. De vroegere heerlijkheid Ettenhoven, in Polderheem, jg. II, nummer 4, december 1967, p. 7-10.
  • DE LATTIN A., Omzwervingen in de provincie Antwerpen I. De polders ten noorden van Antwerpen, Antwerpen, 1951, p. 29-30.
  • GOETSCHALCKX P.J., Kerkelijke geschiedenis van Eekeren bevattend de geschiedenis der parochieën van Eekeren, Hoevenen, Kapellen, Brasschaat, Ertbrant, Brasschaat ter heide, Hoogboom, Donk, Ste Mariaburg en Rustoord, Eekeren-Donk (1914).
  • HAVERMANS R., Enkele bevindingen bij bodem- gebouwen- en landschapsonderzoek in de voormalige Antwerpse Noorderpolders, dl. II in Noordgouw, cultureel tijdschrift van de provincie Antwerpen, jg. XIII-1973, p. 174-178.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n3 (Ru-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Akkerstraat

  • Omvat
    Antwerpse Steenweg

  • Omvat
    Ast bij hoeve

  • Omvat
    Duitse bunker

  • Omvat
    Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

  • Omvat
    Frans Oomsplein

  • Omvat
    Hooghuisstraat

  • Omvat
    Kerkstraat

  • Omvat
    Krekelberg

  • Omvat
    Oorlogsmonument Hoevenen

  • Omvat
    Pauwelsdreef

  • Omvat
    Plasstraat

  • Omvat
    Sint Jacobstraat

  • Omvat
    Veiligheidsomwalling noord

  • Is deel van
    Stabroek


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hoevenen [online], https://id.erfgoed.net/themas/13706 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.