Geografisch thema

Sint-Eloois-Winkel

ID
13738
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13738

Beschrijving

Deelgemeente van Ledegem. Voornamelijk Landbouw- en woondorp, maar ook kleinschalige industrie (olieslagerij, vlasbewerking); 3800 inwoners en 876 hectare. Gelegen in Zandlemig-Vlaanderen, aan de autosnelweg A17. Golvend landschap (20 à 40 meter), doorsneden door de Vlinder- en Harelbeek.

De oudste vermelding dateert uit 1382 (Capelle ten Winkele). Etymologisch afgeleid van het Germaanse Winkila (hoek). Reeds in de 11de eeuw stond op het grondgebied van de huidige gemeente, in een hoek van de parochie Gullegem een kapel gewijd aan Sint-Elooi. Tot parochie verheven in 1747, onder invloed van de familie Mulle. In 1748 schonk diezelfde familie grond om een kerk op te bouwen en een kerkhof aan te leggen (kerkhof is verdwenen met de bouw van de nieuwe kerk).

Het patronaat van de kerk behoorde toe aan het kapittel van Sint-Maarten te Doornik. Tijdens het ancien régime vormde Sint-Eloois-Winkel een heerlijkheid (Heren van Gullegem), die behoorde tot de roede van Menen, geïntegreerd in de kasselrij Kortrijk. Op het grondgebied van de huidige gemeente waren ook nog andere heerlijkheden verspreid, zoals onder meer de heerlijkheid Ter Schueren, van Gavere, Ter Kwastraat en van Schardauwe. De huidige dorpskern is ontstaan uit de heerlijkheid Buxum, met als hoofdzetel de voormalige hofstede zogenaamd " De groene vierschaar" of "Ter Schueren" (Demansdreef 1).

Sint-Eloois-Winkel bezat een vijftal molens (voornamelijk koren), die in de loop van het vierde kwart van de 19de eeuw en het eerste kwart van de 20ste eeuw zijn verdwenen: de Beurtemolen (Beurtemolenstraat), de Smisseknokmolen (Gullegemsestraat), de Kasteelstraatmolen, de Stenenstampkotmolen (Gullegemsestraat) en de Lindemolen of molen van het Lindeken. Enkel de *"Molen van het Lindeke" van 1720, voorheen gelegen in de Tuileboomstraat, bleef bewaard en wacht op de heropbouw.

Sinds de 16de eeuw was een groot deel van de bevolking werkzaam in de vlasindustrie en de daaraan gekoppelde linnennijverheid met huisspinners en - wevers. In 1925 was er een laatste bloeiperiode toen de gemeente vijf vlasfabrieken telde, voornamelijk gelegen aan de invalswegen zie vlasschuren. Ook andere kleine, voormalige, industriële nijverheid: onder meer een brouwerij (Kasteelstraat), een weverij (Gullegemsestraat) en cichoreidrogerij (Dorpsplein).

Tijdens de Eerste Wereldoorlog fungeert de gemeente als bevoorradingscentrum voor de Duitse legers, doch nagenoeg geen oorlogsschade. Vroeger ook twee militaire begraafplaatsen gelegen aan de Klooster- en Oekensestraat.

Uitgestrekte dorpskom, gelegen op een belangrijk knooppunt van wegen namelijk Izegem-Menen; Izegem-Kortrijk en Roeselare-Kortrijk. Vrij goed bewaarde dorpskern met de centraal gelegen parochiekerk Sint-Eligius. Quasi achthoekig Kerkplein met omringende grote geasfalteerde parking en in het oosten een sociale woonwijk (Sint-Hubrechtsplein) uit het eind van de jaren 1960.

Basisbebouwing met breedhuizen van één à twee bouwlagen onder pannen zadeldaken. Voorts nog recente woonuitbreidingen in het zuidwesten en noordoosten.

Buiten de dorpskom, verspreide hoevebouw meestal met losse bestanddelen onder meer met boerenhuis aansluitend bij het langgestrekte type.

  • CARTON R., Zingende wieken, in Praktische gids, nr. 3, 1965.
  • CARTON R., De Kerkelijke gezagdragers der Parochie St.-Eloois-Winkel, in Praktische gids, nr. 2, 1967.
  • CARTON R., Een brok Winkelse geschiedenis, in Praktische gids, nr. 2, 1972, p. 48-49.
  • CARTON R., VLIEGHE R., 250 jaar Sint-Eligiusparochie 1747-1997, 1997, 1997.
  • GHEYSEN J., De laatste bunker verdwijnt, in Praktische gids, nr. 1, 1972, p. 25-27.

Bron: DE GUNSCH A., METDEPENNINGHEN C., TANSENS A. & VANNESTE P. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Roeselare, Kanton Roeselare, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 17n1, Brussel - Turnhout.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Dorpsplein

  • Omvat
    Eenheidsbebouwing van arbeiderswoningen

  • Omvat
    Gullegemsestraat

  • Omvat
    Heilige Josephkapel

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve 't Bunderhof

  • Omvat
    Hoeve 't Merelhof

  • Omvat
    Hoeve 't Groot Schardouw

  • Omvat
    Hoeve Ferme Meersman

  • Omvat
    Hoeve gedateerd 1826

  • Omvat
    Hoeve gedateerd 1872

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Izegemsestraat

  • Omvat
    Jongensschool

  • Omvat
    Kapel

  • Omvat
    Kasteelstraat

  • Omvat
    Kerkplein

  • Omvat
    Kloosterstraat

  • Omvat
    Lindemolen

  • Omvat
    Maalderij

  • Omvat
    Onderpastorie

  • Omvat
    Rollegem-Kapelsestraat

  • Omvat
    Steenbekekapel met kapelhof

  • Omvat
    Villa

  • Is deel van
    Ledegem

Bekijk gerelateerde erfgoedobjecten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Eloois-Winkel [online], https://id.erfgoed.net/themas/13738 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.