Taalgrensgemeente. Woonforenzen- en landbouwgemeente (graan-, suikerbieten- en veeteelt). Over een vrij grote oppervlakte verspreid kerndorp, waarvan de bebouwing een aanzienlijk aantal ruime vierkanthoeven omvat. De dorpskom werd als dorpsgezicht beschermd.
De Romeinse bewoningssporen omvatten bouwresten van enkele villae, een tumulus en sporen van centuriatio. De Romeinse weg Tongeren-Maastricht en de antieke weg Othée-Herderen lopen door het grondgebied.
Eerste vermelding in 1143 als Milina. Loonse heerlijkheid waarvan de heerlijke rechten achtereenvolgens in leen werden gegeven aan de families Proest (1369), van Guigoven (1456), van Berloz (1479), van Hautem (1531), de Fléron (1625), de Hemricourt (1741). De heren resideerden in hun burcht, confer Kattestraat.
Andere Loonse heerlijkheden op het grondgebied waren Eggertingen (confer Langstraat), een laathof met kasteel, in bezit van de families van Gelinden, gezegd van Eggertingen (1367), van Betho (1437) en de Mettekoven (eind 15de tot de 18de eeuw), en Bosch, een Diepenbeeks leen, bakermat van het geslacht van den Bosch. Hun kasteel bevond zich op de plaats Dries (tussen Millerdries en Genendries). Verder nog het laathof Cauwenberg. Tenslotte bevindt zich aan de Peperstraat een motte met sporen van een thans verdwenen gebouw.
De schepenbank sprak Luiks recht, met uitzondering voor de omgeving van de kasteelburcht en de gronden afhangend van het Cauwenberghof.
Begevingsrecht en tienden van de Sint-Stefanusparochie waren in handen van het Sint-Martinuskapittel van Luik; de kapellen van Val en Meer (Val-Meer) waren afhankelijk van de parochie van Millen.
Oppervlakte: 1.035 hectare. Aantal inwoners (1990): 1.405
Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van VANTHILLO C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)