Vermeld in 1310 als Herkes, in de 14de eeuw als Herck Saint-Lambert; in het dialect "Hoos Herk" voor Oost-Herk ten opzichte van Wuustherck voor West-Herk of Herk-de-Stad. Gelegen ten noorden van de Herk (bijrivier der Demer), Vochtig Haspengouw. Reliëf beheerst door heuvelrug (ten oosten hoogste punt 45 meter), begrensd door de vallei der Mombeek en Herk ten zuiden en de vallei der Waanbeek ten westen. Bodem: lemige zandgrond met natte zandleemgrond in de vallei.

Eertijds Luiks grondgebied, verdeeld in drie heerlijkheden (alleen het kasteel van de heerlijkheid Wideux bleef bewaard), en twee gemeenten, gescheiden door de weg Hasselt - Sint-Truiden, bediend door een parochiekerk, met eromheen de oudste woonconcentratie. Ten zuidoosten hiervan de Mot, een omwaterde burchtheuvel (geniveleerd in 1864).

De hoevecomplexen lagen voornamelijk verspreid bij de weg Stevoort - Wimmertingen (Grote Roost, Sint-Lambrechts-Herkstraat, Pastorijstraat, Panhuisstraat, Steenberg en Muntelbeek), aan de Oude Truierbaan en aan de Kattendansstraat (Tomstraat) en Sasput.

Tot de Tweede Wereldoorlog uitsluitend agrarisch gerichte gemeente met kleine tot middelgrote landbouwbedrijven; overwegend vakwerkbouw. Daarna, door haar ligging ten opzichte van Hasselt, gestadig toenemende woonfunctie met lintbebouwing aan de Sint-Truidersteenweg en invalswegen die daarop uitkomen, en aanleg van recente woonwijken ten westen van de Sint-Truidersteenweg. Vakwerkbouw blijft sterk vertegenwoordigd, vooral buiten de dorpskern.